Боб. Психологияда интелект диагностикам муоммолари 7-10 Интеллект психодиагностикаси методологияси. 10-21


ИНТЕЛЛЕКТУАЛ ТЕСТЛАР ВА УЛАРГА КУЙ И ЛАД ИГАН ПСИХОМЕТРИК ТАЛАБЛАР


Download 100.19 Kb.
bet16/30
Sana24.12.2022
Hajmi100.19 Kb.
#1061044
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   30
Bog'liq
Dissertatsiya

ИНТЕЛЛЕКТУАЛ ТЕСТЛАР ВА УЛАРГА КУЙ И ЛАД ИГАН ПСИХОМЕТРИК ТАЛАБЛАР.

Интеллектуал тестлар турлари дадида суз кетар экан, албатта биз тестларнинг яратилиш тарихи, дандай шаклда тузилганлиги, дайси олимлар томонидан дандай тестлар модификациялари яратилганлиги дадида баён дилишимиз лозим.
Аввало, интеллектуал тестларнинг тузилиш тартиби катта адамиятга молик масаладир. Бизга маълумди машдур псидолог олимлар Равен, Кеттел, Векслер ва Амтхауералар интеллектуал хусусиятларни урганувчи тестлар яратганлар.
Текшири лувчилар доимо тест топширидларини тез да
тушунавермайдилар.
Тестлардаги Фарклар. -

  1. Вербал тестлар.

  2. Новербал тестлар.

  3. Фазовий тестлар.

  4. Сонли тестлар. .

  5. Шаклли тестлар.


41




Энди бир савол тугилиши табиий, интеллектуал тестлар ким томонидан тузила бошлаган. Биз юкоридаги илмий изланишларда бу
муаммога кискача тухталиб утган эдик.
Инсоннинг интеллектуал даражасини урганишдаги дастлабки утказилган тадкикотлар, XX аср бошларида Европада амалга ошди. Бунда турли хил масала топширик, мисол, жумбок кабилар ёрдамида инсонлар устидан махсус синов ишлари утказила бош ланди. Уша даврдаги бунд ай синовлар тестлар деб аталган. 1816 йилги тарихий маълумотларга Караганда, буюк астроном Бессель ва унинг хамкасб лариниш катта шов — шувга сабабчи булган бир талай маколалари босилиб чиккан булиб, кишиларнинг интеллектуал хусусиятлари хакида маълумот берган.
Кейинчалик, Англиялик анрополог ва психолог Френсис Гальтон 1822 - 1911 йилги лаборатория шароитида утказилган тадкикотлари ахамиятга молик хисобланади. У биринчилардан булиб “аклий тестлар номи билан тажриба олиб борди. Вербал тестлар новербал тестларга нисбатан мураккаб таркибий тузилишга эга эмас. (35)
Ана шундай шароитларда, Францияда инсонларни интеллектуал
кобилиятларини урганиш кенг туе олди.
Француз психологи А. Еине ва унинг шогирди Т.Симон инсоннинг аклий ус шли ва истъедодини улчаш гояси борлигини 1905 йилда, олга сурдилар. Шундан кейин интеллектуал тестлар хакида назариялар кенгая борди. Уларнинг масалалардан иборат шкаласи уз даврининг фахрли методикалар сафида эди. Методика 1905 йилда ишлаб чикилган булса, 1908 - 1910 йилларда кайта тузиб чикилди. Бу шкалалар аклан зукко ва акдан колок болаларни ажратишга каратилган эди. Топшириклар 50та саволдан ташкил топган эди. Бу тестлар А.Бине томонидан “интеллектнинг мухим жабхалари деб хисобланиб”, улар мухокама, мулохаза ва тушунчалардан иборат катор функцияларни бажаришга мулжалланган эди. 1908 йилда - кайта ишлаб чикилган иккинчи шкала эса, биринчисидан


42




айтарли фарк килмасада, унда тестлар сони купайтирилиб уларнинг хаммаси ёки даврлари даражалари буйича туркумларга ажратиб чикилди.
А.Бине ва Т. Симон шкалалари орасида энг яшовчанроги Американча вариантлардан бири булган Стенфорд тахриридир. Ушбу тахрирнинг биринчи варианти 1916 йилда Стенфорд Университетида Термин ва унинг хамкасблари томонидан тайёрланган булиб, дастлабки манбага куплаб узгариш ва кушимчалар киритилган булиб, окибатда уларнинг янги шкаласи пайдо булди. Стенфорд Бине шкаласи хатор тестлардан ташкил топган хисобланиб, икки ёшли болалардан тортиб катта ёшдаги инсонларнинг аклий кобилиятларини улчашга мулжаллангандир. Мазкур шкалага биноан интеллект коэффиценти 124 ва ундан ортик баллга эга булган болалар истъедод эгалари деб топилган. (42-44)
Демак, биз интеллектуал тестларни кандай ахамият касб этишини А.Бине ишларида яккол куришимиз мумкин. Ушбу шкаланинг 1916 йилги ишлаб чикилган вариантида биринчи марта интеллектуал коэффицент (IQ) ёки хронологик ва аклий ёш орасидаги фарк берилди. Стенфорд шкаласини учинчи редакцияси (1960 й.) хозирги кунгача кулланилиб келинади. Унинг асосий киёфаси куйидагичалар. Унда тестлар ёш даражасига караб гурухдарга ажратилган, яъни 2 ёшдан - 5 ёшгача, улар ярим йил интервали билан жойлаштирилган. Хдр бир текширилувчига факат унинг ёшига мос булган саволлар, масалалар берилади. Одатда, тест утказиш чогида кичкина масалаларни бажарищ тоширикларга йулланма хисобланади. Текширилувчи учун факат у ечадиган даражадаги масала таклиф этади. Ушбу даража “асосий ёш” деб аталади. Текширилувчи муваффаккиятсизликка учраётган даража топилмагунча тест утказиш давом этади. Ушбу даража эса “тулик даража” деб аталади. Ушбу натижага етишиш билан тест утказиш тугайди. Стенфорд - Бине шкаласини алохида тестларини кайта ишлаш “хаммаси ёки хеч нарса” принципи асосида кечади. Стенфорд Биненинг к}шчилик тестлари катталар учун яроксиздир.


43




Ушбу шкала жуда цизикарли топширик ва масалалардан иборат тулиб, улар текширилувчилар ёшига кдраб таксимланган.
Шкаладан биз мисол келтириш оркали, бизга инсонларни кдйси топширикларга курсатгичлари юкори липши англаймиз. Дар бир
текширилувчилар новербал топширикларда тусикдарга дуч келганлар.
Ушбу шкала куйидаги топшириклардан ташкил топтан.


  1. Download 100.19 Kb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   30




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling