Bob. Yosh psixologiyasining tadqiqot metodlari

Proyektiv metodlar. Proyektiv metodlar test usullarining bir ko‘rinishi bo^£lib, ularda tekshiriluvchi uchun aniq ko‘rinishga ega bo‘lmagan noaniq narsalar tavsiya etiladi va ularni sharhlash top- shirig‘i beriladi. Masalan, tekshiriluvchiga turlicha talqin qilish mumkin bo‘lgan rasmlar, tugallanmagan hikoyalar, biror aniq ko‘rinishi mavjud bo^£lmagan buyumlar berilishi va ularni tek­shiriluvchi o^£zining hissiy kechinmalari, qiziqishlari, dunyoqa- rashi nuqtayi nazaridan baholashi kutiladi.
Proyektiv metodlar qatoriga Rorshaxning «Siyoh doglari» tes- tini kiritish mumkin (1921). Bu — 2 tomonlama simmetrik shakl- da berilgan 10 xil siyoh dog^£laridan iborat bo‘lib, har bir dog^£ har xil bo^£yoqli fonda ko‘rsatiladi. Tekshiriluvchidan har bir «dog^£» nimaning shaklini eslatishi so^£raladi. Bunda: 2 ta dog^£ qizil rang- li shtrixlar, 5 ta dog^£ kulrang — qora, 3 ta dog^£ — yorqin bo'lma- gan ranglarda beriladi.
Proyektiv metodikalardan yana biri tugallanmagan jumlalar metodi. Ushbu metod yordamida guruhiy va shaxsiy ustanov- kalar tekshiriluvchining atrofidagilarga (o^£rtoqIari, o^£qituvchi, ota-onasi) munosabati xususiyatlari, shuningdek, o^£ziga va kela- jakka bo‘lgan munosabatlari ham o‘rganiladi. Shu maqsadda tek-

35



shiriluvchiga bir qancha tugallanmagan jumlalar taklif qilinadi, ko‘p o‘ylamasdan gapni mantiqan oxiriga yetkazish talab qilina­di. Masalan,

• 
  mening har safar kayfiyatim buziladi, agar...
  
• 
  men uchun eng muhim muammo, bu — ...
  
• 
  do‘st — bu ...
  
• 
  mening otam ba’zida ...
  
• 
  men shunga intilamanki...
  

Proyektiv metodikalar turli-tuman. Ular bir-biridan tubdan farq qiladi. Biroq shuni nazarda tutish lozimki, proyektiv meto- dikani tavsiflash muayyan psixologik bilimlarni maxsus nazariy tayyorgarlikni va metodikani qo‘llash bo‘yicha amaliy tajribaga ega bo'lishni talab qiladi.