Бобокулов Фазлиддин Фахриддинович

Турли вариантлар бўйича хом ашё олиш усулини таққослаш жадвали

№	Кўрсаткичларнинг номланиши	1 - вариант	2 - вариант
1	Хом ашё тури	Отливка	Отливка
2	Аниқлик синфи	I	II
3	Мураккаблик гуруҳи	II	II
4	Хом ашё массаси Q, кг	27,7	28,8
5	1 тонна хом ашёнинг базавий таннархи, Сi сўм	3 600 000	3 600 000
6	1 тонна қириндининг таннархи, Sотх. сўм	360 000	360 000

Деталимизнинг материали Пўлат 20 бўлганлиги учун биз унинг хом ашёсини қуйиб олишимиз зарур, шунинг учун қуйиб олишнинг икки усулини танлаймиз.

1) Метал қолипларга қуйиш;
Бу усулни моҳияти шундан иборатки, эриган металл қолип аралашмасидан тайёрланган қолипларга қуйилмасдан, металл қолипларга қўйилади. Қолипни ички бўшлиғини ўлчамлари, қўймани ташқи ўлчамига монан бўлади. Пўлат ва чуян қўймалардан ичи бўш, тешик қўймалар олиш учун стержен қумтупроқдан, рангли металлар учун эса стережен металлардан қилинади. Металл қолипларга қуйилган қўймалар юқори механик хоссаларга , бир хил структурали ҳамда аниқ ўлчамли бўлиб қуйилади., юзаси тоза бўлганлиги учун Баъзан қўймани механик ишламасдан ҳам фойдаланиш мумкин. Металл қолипларда олинадиган қўймаларни камчилиги ташқи ва ички тузилиши муракаб бўлган шаклдаги қўймаларни олиш қийин, чунки металл кўп чўкади.
Юпқа деворли қўймаларни олиш қийин, чунки суюқ метал , метал қолипга тегиб оқиш ва қўйилиш хусусияти ёмонлашади.
2) Қум қолипларда металл моделлар бўйича қуйиш;
Бу усулда эритилган метал қолип аралашмаси (қум) дан тайёрланган қолипга солинади. Қуймани ўлчамлари, шаклига ва мураккаблигига қараб: ажралмас моделни икки опокага қолиплаш, ажралма моделни икки опокага қолиплаш. Опокасиз тўпроққа, тўрпроққа битта юқори опока билан қолиплаш ва хокозолар.
Ажралувчи моделни икки опокага қолиплаш кенг тарқалган. Маълумки қолип модел бўйича тайёрланиб, модел ёғочдан, пластмассадан, гипсдан, пенопластдан тайёрланиши мумкин. Қолип тайёрлаш қўлда ёки машинада тайёрланиши мумкин.
1) Метал қолипларга қуйиш: [3.33-34]

2) Қум қолипларда металл моделлар бўйича қуйиш:
[3.33-34]

Хом ашё олиш усулларини танлашдан ҳосил бўладиган иқтисодий самара қуйидагича аниқланади:

Э_з=(S_заг1– S_заг2)N=(68483 –67558)  25 000 = 23 125 000 сўм
Демак нисбатан арзон қум қолипларда металл моделлар бўйича қуйиш усулини танлаймиз, чунки унинг таннархи 925 сўм арзон.
КЕСИШ ҲОЛАТИ ЭЛЕМЕНТЛАРИНИ ҲИСОБЛАШ