Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

2.9. O`rta kariyes 
Bu xastalikning faol va yoshga nisbatan bir qadar klinik, 
ko`rinishlari mavjuddir, 
O`rta kariyes 1-3 yashar bolalarda ancha tezroq kechib, bir necha 
oy mobaynida tish emal qavati jarohatning o`rta qismida batamom 
uqalanib tushadi. Jarohat atrofidagi emal qavat mo`rtlashib, notekis 
qirralar hosil qiladi. Dentin qavat tiniqlashib namlanadi, yumshaydi va u 
ekskavator yordamida yengil kuchishi mumkin. Yumshoq dentin 
ko`chirilganda kariyes kovagining tiniq yuzasi ko`rinadi. 
Bu yoshdagi bolalar uchun sut tishlarda o`rta kariyesning yassi 
sath bo`ylab kengayishi o`ziga xos belgi bo`lib hisoblanadi. Bunda tish 
qattiq to`qimalari kariyesi yuza soha bo`ylab kengaya boshlaydi va u 
to`qimalarda mineral to`zlarning shiddatli ravishda kamayishi bilan 
baxolanadi. Kurak tishlarda va ayrim hollarda qoziq tishlarda yassi 
yemirilish aylanma yo`nalishda tez kechib, tishlar bo`yin qismini, 
ularning bir-biriga tegib turgan (kontakt) yuzalarini, tanglay yuzasini 
jarohatlab, tishlar tojsi (toj qismi)ning sinib tushishiga olib keladi. Oziq 
(molyar) tishlarda kariyesning yassi shaklda kechishi chaynov yuzalarda 
emal qavatning butkul, dentin qavatning qisman yo`qolishiga sabab 
bo`ladi. Shunday holatni tishlarning bo`yin qismi sohasida ham ko`rish 
mumkin. Kariyesning yassi yuza bo`ylab tarqalishi natijasida kurak 
tishlar va qoziq tishlar toj qismining bir bo`lagi yemirilib, silliqlashib 
qoladi (4-rasm, a, b). 
a b
v 
4-Rasm. 
1-sinf 
o`rta 
kariyes kovagini charxlab 
shakllantirish. 
a-chaynov sathidagi 
fissur kariyesda; b-chaynov 
yuzasida 
hosil 
bo`lgan 
yassi kariyesda; v-yassi 
kariyes jarohatini charxlab 
shakllantirish 
va 
plombalash. 

---

38 
Kariyes xastaligi sut tishlarida shiddatli ravishda kechadi. U sust, 
surunkali kechganda jarohatlangan dentin qo`ng`ir tusda «quruq» bo`lib, 
uni ekskavator bilan ko`chirish birmuncha qiyinlashadi. Jarohatlangan 
dentin ko`chirilganda kariyes kovagining tag yuzasi och qo`ng`ir dog` 
rangida ko`rinadi. 
O`rta kariyesga tashxis qo`yganda uni chuqur kariyes, surunkali 
gangrenoz pulpit, surunkali periodontitlardan farqlash kerak. Bunday 
hollarda kariyes qavatida zond yuritib ko`rganda, kovak devorlari 
charxlanganda uning tag yuzasida og`riq sezilmaydi, ammo emal va 
dentin chegarasida yengil og`riqning paydo bo`lishi kasallikning o`rta 
kariyes ekanligidan darak beradi.