Болаларга амбулатор-поликлиника муассасаларида тиббий хизмат кўрсатишни янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида

6.1. Йўтал ва нафас қийнлашиши бўлган болаларни баҳолаш.
БАҲОЛАНГ ва ТАСНИФЛАНГ схемасининг пастки чап томонига ўтиб, асосий симптомнинг рамкасини топасиз. Ҳар бир асосий симптом рамкаси 2 қисмдан иборат: чапда баҳолаш бўлими ва ўнгда ранглар ёрдамида таснифлаш учун жадвал. Баҳолаш бўлимида «сўранг, кўринг, эшитинг, текширинг ва ҳис этинг» сарлавҳа остида саволлар ва клиник белгилар санаб ўтилган.
Асосий рамкага ўтишдан аввал сўранг, болада асосий симптом борми. Масалан: “Болада йутал ёки нафас қийинлашиши борми?” деб сўранг. Агар жавоб ЙЎҚ бўлса, унда бу рамкани қолдириб, схеманинг пастги қисмига, кейнги асосий симптом рамкасига ўтинг. Агар жавоб ҲА бўлса унда саволлар беринг ва шу рамканинг баҳолаш бўлимидаги клиник белгилар мавжудлигини текширинг. Кейин, “ТАСНИФЛАНГ” кўрсаткичи бўйлаб, таснифлаш жадвалининг бошқа ярмига ўтинг.
Схема 6. Йўтал ёки нафас қийинлигини баҳолаш схемаси.

БАРЧА касал болаларда йўтал ёки нафас қийинлиги бор-йўқлигини сўраб кўринг.
СЎРАБ KЎРИНГ: Болада йўтал ёки нафас қийинлиги борми?
Онаси “ЙЎҚ” деб жавоб берса, Сиз болада йўтал ёки нафас қийинлиги бор, деб ҳисоблайсизми-йўқми, текшириб кўринг. Болада йўтал ёки нафас қийинлиги бўлмаса, боланинг аҳволини йўтал ёки нафас қийинлигига алоқадор бошқа белгилар бўйича баҳоламанг ва кейинги асосий симптом – диарея тўғрисида суриштириб кўринг.
Онаси “ҲА” деб жавоб берса, унга кейинги саволни беринг.
СЎРАБ KЎРИНГ: Қачондан бери?
Болада йўтал ёки нафас қийинлиги 21 кундан ортиқ давом этиб келаётган бўлса чўзилувчан йўтал деб ҳисобланади. Бу - сил касаллиги, астма, кўк йўтал ёки бошқа бир касаллик аломати бўлиши мумкин.
Нафас ҳаракатларининг минутдаги сонини САНАБ KЎРИНГ.
Болада нафас тезлашган-тезлашмаганлигини аниқлаш учун Сиз нафас ҳаракатларининг бир минутдаги сонини санаб кўришингиз керак. Нафас ҳаракатлари сонини санаш пайтида бола тинч ҳолатда бўлиши лозим. Бола қўрқиб турган, йиғлаётган ёки хархаша қилаётган бўлса, нафас ҳаракатлари сонини Сиз тўғри санай олмайсиз.
Боланинг минутига неча марта нафас олишини санаб кўрмоқчи бўлаётганингизни онасига айтинг. Ундан болани тинчлантиришни илтимос қилинг. Агар бола ухлаб ётган бўлса, уни уйғотманг.
Боланинг нафас ҳаракатларини кўкраги ёки қорнининг исталган жойига қараб туриб кузатинг. Боланинг кўйлагини кўтариб туришни онасидан илтимос қилинг. Бола йиғлай бошласа, саноқни бошлашдан олдин болани тинчитишни онасидан сўранг.
Агар саноғингизнинг тўғрилигига ишончингиз комил бўлмаса (масалан, бола доимо қимирлайверса, кўкрагини кузатиб бориш қийин бўлган бўлса ёки у йиғлайверадиган бўлса), саноқни такрорланг.
Тезлашган нафаснинг пастки чегараси боланинг ёшига боғлиқ. 2 ойликдан 12 ойликкача ёшдаги болаларда нафас ҳаракатларининг сони 12 ойликдан 5 ёшгача болалардагига қараганда кўпроқ бўлади. Демак, тезлашган нафаснинг пастки чегараси 2 ойликдан 12 ойликкача ёшдаги болаларда 12 ойликдан 5 ёшгача бўлган болалардагига қараганда юқорироқ бўлади.