Болаларни табиат билан таништириш методикаси

Mavzu. Tabiat xakida suxbat.

Maqsad: Bolalarning tabiat to‘g‘risidagi bilimlarini aniqlab, tabiat dunyosining rang —barangligi, o‘simliklar va hayvonot
olamining, jonli va jonsiz tabiatning uyg‘unligi haqidagi bilimlarini kengaytarish, tabiat hodi — salarini kuzatish.
Mashg‘ulotning borishi: Tarbiyachi bolalar bilan «Tabiat deganda nimani tushunamiz?» mavzusida suhbat uyushtiradi.
Feruz: Atrofimizda mavjud quyosh, oy, yulduzlar, er, havo, suv, eg‘u toshlar, dala —qirlar, daraxtlar, o‘simliklar va odamlar — gularning hammasi tabiatdir.
Tarbiyachi: Atrofimizni o‘rab turgan, Feruzjon sanab o‘tgan archa narsalar tabiat yoki ekologiya deb agaladi. Tabiat shunday gayib narsaki, undagi jonli va jonsiz, rang —barang simliklar va hayvonot olamini uyg‘unsiz tasavvur etib bo‘lmaydi. Atrofimizdagi tabiat manzarasiga bir boqing: mo- viy osmonda quyosh charaqlab, oq bulutlar suzib, qushlar charx urib yuribdi. Daraxtlarning barglari shamolda shitirlaydi, arikda suv jimirlab oqayapti, gullar ochilgan, o‘tlar yashnab ko‘kargan, bu go‘zal tabiat qo‘ynida esa inson, ya’ni siz va biz yashaymiz. Tabiatdagi hamma narsalar, jarayonlar bir- biri bilan bog‘liqdir. Tabiatning uzilmas zanjiri bo‘lgan bu orga - nizmning rivojlanishi uchun nima zarur?
Odina: Havo, suv, quyosh, yorug‘lik, issiqlik, oziq —ovqat. Tarbiyachi: To‘g‘ri, bular hammasi bir —biri bilan bog‘liq. quyosh issiqlik etkazib bersa, suv qon singari o‘simliklar uchun ozuqa, tuproq. Daraxtlar va o‘simliklar inson uchun mahsulot etkazib bersa, inson ularni iste’mol qilib, tabiatning rivojlanishi uchun uni parvarish qiladi.
Kamola: Masalan, terak yoz davomida juda ko‘p changni yutib, odamlarga toza havo etkazib beradi.
Tarbiyachi: Daraxtlar va butalar havoni chang va g‘ubordan tozalaydi issik kunlarda odamlar ularning soyalarida dam oladilar daraxtlar odamlarga mevalar etkazib beradi. O‘simliklar odamlardan tashqari hayvonlar bilan o‘zaro chambarchas bog‘liqdir. Hayvonlar o‘t-o‘lanlar bilan oziqlanishini kim aytadi?
Kamola: HayvonlaR o‘t-o‘lanlar, o‘simliklar, ularning mevalari bilan oziqlanadi.
Tarbiyachi: To‘g‘Ri' Demak, daraxtlar hayvonot olami uchun ham ozuqa sifatida xIzmat qiladi. qushlar, hayvonlar o‘simlik - larga qanday foyda beraDi
Nafisa: qushlaR' ba’zi bir hayvonlar daraxtlarga zarar etkazadigan qurt »a Hasharotlarni eb, ularni himoya qiladi.
Tarbiyachi: Biz sizlar bilan sanab o‘tgan odamlar, daraxtlar, o‘simliklar, hayvonlar qushlar — barchasi jonli tabiat vakillaridir. CHunki ular oziqlanadi, nafas oladi, o‘sadi, rivojlanadi, ko‘payadi va oxirida nobud bo‘ladi. Ular shu xususiyatlari bilan xam jonsiz tabiat jismlaridan farq qiladi. Jonli tabiat sultoni odam o‘z hayoti uchun zarur barcha narsalarni jonli va jonsiz tabiatda, mehnat jarayonida yaratadi. Lekin shu bilan birga, tabiat boyliklaridan oqilona foydalanish uchuy inson uni yaxshi bilishi, sevishi va himoya qilishi kerak. SHu sababli keyingi vaqtda «ekologiya» degan tushuncha paydo bo‘Mi (ekologiya — ekos — uy, logos — fan, degan lotincha so‘zlardaN tashkil topgan). YA’ni barcha tirik mavjudotlar uyi (tabiat ha#CHAa fan). Ekologiya tirik mavju—dotlarning bir-biri va jonsiz tabiat bilan bog‘liqligi, odam-ning tabiatdagi xulk"atvoRi' uning tabiatga madaniy munosa — bati haqidagi fikrdyR- Tabiat va inson bir—butun.
Zar gilam - zar-zar gilam, ko‘taray desam og‘ir gilam. (Er.) Ketaveradi, ketaveradi, orqasiga qaramaydi. (Suv.) Tilla sandyQ ochildi — ichidan zar sochildi. (quyosh.)
Tarbiyachi: Tabiatda jismlar qattiq, suyuq va gazsimon bo‘li-shi to‘g‘risida bolalarga tushuncha beradi. Masalan, tosh, temir — qattiq jism; suv, neft, benzin — suyuq jism. Ular shakl —siz bo‘lib, oqib ketishig yoyilib yoki uchib ketishi mumkin. Havo, gabiiy gaz — gazsimon jismlar, ularning ba’zi birlaridan nafas olamiz. U^aR tarqab, uchib ketish xususiyatiga ega, suyuqlik singari shaklsiz, havo boshqa jismlardan bo‘shagan barcha bo‘shliqlarni egamab, ko‘zga ko‘rinmaydi.
Feruz: Er, quyosh — ota —ona, doim bizga parvona,
Ular juda serfarzand, bolalari asal-qand. Bir - biridan ortikdir, bari bizga tortikdir, dralash o‘g‘il-qizi, ikki yuzi qirmizi.
Kamola: qizg‘ish dumalokligi otasiga o‘xshaydi. Sersuv va qumoqligi onasiga o‘xshaydi.
Ozoda: Aln chinorlar — polvonlar, xush qomatli o‘g‘lonlar,
Mevalari — nevara, o‘t —o‘lanlar — chevara. Gul—chechaklar — qizlardir, erdagi yulduzlardir, Biz ham ularga farzand, ajralmas aziz dilband.
Tarbiyachi: Rahmat, bolajonlar, tabiat jismlari haqidag‘i olgan bilimlarimizni juda chiroyli qilib she’riy ifodapa — dingiz. Endi o‘zimizni test savollari orqali sinab ko‘ramiz.
Er, suv, tog‘u tosh ham uxlaydimi? Uxlasa, qaysi faslda? A) qishda V) yozda S) bahorda.
Xayot tashkil topgan 4 unsurlardan noma’lumini toping. A) suv B) havo S) tuproq D) ...?
qishda qaysi daraxt uxlamaydi? A) chinor V) xurmo S) archa
Oyna kabi yaltiraydi, issiq tegsa mo‘ltiraydi? A) oyna V) muz S) suv
Tarbiyachi bolalar bilan har bir faslga xos o‘zgarishlar haqida yakuniy suhbat uyushtiradi va mashg‘ulotni tugatadi.