Book layout June 23: Biz Yevgeniy Zamyatin
Гуллар. Кристаллнинг эриши. Агарда
Download 7.28 Mb. Pdf ko'rish
|
Biz. Yevgeniy Zamyatin
|
Гуллар. Кристаллнинг эриши. Агарда.
Айтишларича, юз йилда бир марта гуллайдиган гуллар бор экан. Нега энди минг, ўн минг йилда бир марта гуллайдиган гулларга айланмайлик. Балки биз бу минг-йилда-бир-марта илк бор бугун содир бўлгани учун бу ҳақида билмагандирмиз. Мана мен шод ва маст ҳолда зинапоядан пастга, назоратчи олдига тушяпман ва кўз олдимда атрофимда минг йиллик ғунчалар тезлик билан сассиз очилмоқда: ўриндиқлар, бошмоқлар, тилларанг кўкрак нишонлар, электр чироқлари, кимнингдир олайган кўзлари, панжаранинг қ иррали устунлари, зинада тушиб қ олдирилган рўмолча, навбатчининг столи, стол ортида ўтирган назоратчининг майин жигарранг холли ёноқлари гулламоқда. Атроф – ажойиб, янги, нафис, пушти тус олди. Ю қўлимдан пушти чиптамни олди, унинг бошининг устида эса – ойна деворлар орасидан – кўринмас шохда кўкимтир, хушбўй ой осилиб турибди. Мен зафар билан уни бармоғим билан кўрсатиб: - Ой, - тушуняпсизми? – дедим. Ю бир менга, бир чиптамдаги рақамга қараб, менга таниш бўлган мафтункор, иффатли ҳ аракатини қ илмоқда: тиззаларидаги униформасининг этагини тўғирлаб қўйди. - Азизим, кўринишингиз ғалати, бетобга ўхшайсиз – чунки ғалатилик ва бетоблик айни нарсадир. Сиз 156 Биз ўзингизни нобуд қиляпсиз ва буни сизга ҳеч ким айтмайди, ҳеч ким. Унинг “ҳеч кими”, албатта, чиптада ёзилган I-330 га тенг эди. Дилбар, ажойиб Ю! Сиз, шубҳасиз, ҳақсиз: мен – енгилтакман, мен – касалман, менинг қалбим бор, мен – микробман. Аммо гуллаш – касаллик эмасми? Ахир, куртаклар очилаётганда оғримайдими? Пушт – микробларнинг энг қўрқинчлиси деб ўйламайсизми? Мен – тепада, ўзимнинг хонамдаман. Курсида I-330 ўтирибди. Мен полга ўтириб, унинг оёқларини қ учоқладим, бошимни унинг тиззаларига қўйдим. Иккимиз ҳ ам индамаяпмиз. Жимжитлик, юрак урушлари... ва шу ҳолат: мен – кристаллман ва мен унда, I-330 да эриб кетаман. Мен аниқ ва равшан, мени бўшлиқда чегаралаб турган, сайқалланган қирраларим тобора эриб бораётганини ҳис қиляпман – мен унинг тиззаларида ғойиб бўляпман, эриб, тобора кичрайиб боряпман – ва, бир вақтнинг ўзида, янада кенгроқ, каттароқ, чексиз бўлиб боряпман. Чунки у – у эмас, у – Борлиқдир. Мен ва каравот олдидаги бахтга тўйинган курси бир сонияга бир тан-у бир жон бўлдик: ва Қадимги Уйнинг остонасида фусункор жилмайиб турувчи кампир, Зумрад Девор ортидаги ёввойи чакалакзорлар, кампир каби бедорхоб, кумушранг харобазорлар, узоқларда ҳ озир тарақлаб ёпилган эшик – буларнинг бари менда, мен билан юрак урушлари товушларини тингларди ва масъуд сония давомида... Мен унга маъносиз, чалкаш, тушунарсиз сўзлар билан мен – кристалл эканлигимни, шу сабабли эшик билан бир эканлигимни ва курсининг нақадар бахтлилигини ҳ ис қилаётганимни айтиб беришга уриняпман. Бироқ айтганларим аллақандай тушунарсиз сўзлар йиғиндисига Евгений Замятин 157 айланиб қолди ва, уялиб кетганимдан, тўхтадим: мен бирдан... - Азизам, I, мени кечир! Нима деяётганимни умуман тушунмаяпман: мен ўзимни яна тентакча тутяпман... - Нега энди сен тентаклик яхши эмас деб ўйлаяпсан? Агарда одамлар тентаклигини асраб-авайлаб, уни асрлар давомида ақли каби тарбиялаганларида, у ажойиб қ имматбаҳо нарсага айланарди. - Ҳа... (Менимча, у ҳақ – қандай қилиб ҳозир ноҳақ бўлади?) - Сенинг биргина тентаклигинг учун – сайрда кечаги қ илган ишинг учун – мен сени янада кучлироқ севаман – янада кучлироқ. - Нега мени азобладинг? Нега келмадинг? Нега чипталарингни кимдир орқали жўнатиб юбординг? Нега мени... - Балки, мен сени синаб кўришим керак бўлгандир? Балки, сен мен нима хоҳласам, шуни қилишингни – сен бутунлай меники эканлигингни – билишим керакдир? - Ҳа, бутунлай сеникиман! Юзимни – бутун баданимни – қўлларига олиб, бошимни кўтарди: - Сизларнинг “ҳар бир виждонли рақам мажбуриятларингизга” нима бўлади? Тотли, ўткир, оппоқ тишлар: табассум. У, курсида ўтирар экан, асалари каби эди: унинг ҳам боли, ҳам ниши бор. 158 Биз Ҳ а, мажбуриятлар... Мен ҳаёлан охирги қайдларимни бирма-бир варақлаб чиқяпман: аслида, ҳеч қаерда, ҳ аттоки, бундай фикр ҳам йўқ... Индамадим. Завқ билан (ва, эҳтимол, аҳмоқона) кулиб турибман; унинг қорачиқларининг бир унисига, бир бунисига тикилиб турибман ва уларнинг ҳар бирида ўз аксимни кўряпман: мен – митти, миллиметрга тенг одамча – мана бу кичкина камалак зиндонларда маҳбусман. Сўнгра яна – асаларилар – лаблар – гуллашнинг тотли оғриғи... Ҳ ар биримизда, ҳар рақамда қандайдир кўринмас, паст овозда чиқиллайдиган метроном бор ва биз, соатга қ арамасдан ҳам, соат неча бўлганини аниқ биламиз. Аммо у пайт мендаги метроном 36 тўхтаб қолганди, қанча вақт ўтиб кетганини билмасдим ва даҳшатда ёстиқ остидаги соатли кўкрак нишонини олдим... Валинеъматга шарафлар бўлсин: ҳали йигирма дақиқа бор! Бироқ дақиқалар кулгули даражада қисқа, калтадум каби югуриб кетадилар, мен бўлса унга ҳали кўп нарсани – ҳаммаёқни, бутун борлиғимни: О-90 нинг хати ҳақида, унга фарзанд баҳш этган даҳшатли кеча ҳақида, нимагадир болалигим ҳақида ҳам – математик Пляпа, илк бор Ҳамфикрлик байрамига борганим, бундай тантанали кунда униформамга сиёҳ тегиб, доғ бўлиб қолганлигидан йиғлаганим ҳақида – айтиб беришим керак. I бошини кўтариб, тирсагига суяниб олди. Лаблари бурчакларида – икки узун, ўткир чизиқлар – ва чимирилган қошларнинг қора бурчаклари: крест 37 . 37 Ўзаро кесишган икки чизиқдан иборат белги 36 Қисқа вақт оралиқларини билдирувчи асбоб Евгений Замятин 159 - Балки, у кун... – тўхтаб қолди у ва қошлари янада қ орайди. Қўлимни ушлаб, уни маҳкам қисди. – Айтчи, мени унутмайсанми, мен умрбод ёдингда бўламанми? - Нега ундай дейсан? Нималар деяпсан? Азизам? I индамасди ва унинг нигоҳи – мендан узоқда, олисларда, йироқда. Мен бирдан шамол баҳайбат қанотлари билан ойналарга қоқаётганини эшитдим (албатта, бу шовқин анчадан бери бўлаётганди, бироқ мен уни энди эшитдим) ва негадир Зумрад Девор устида учаётган чинқироқли қ ушлар эсимга келди. - Бўлақол, пайпоқларимни бериб юбор! Тезроқ! Унинг пайпоқлари столим устига, қайдларимни очиқ турган (бир юз тўқсонинчи) саҳифаларига ташланганди. Шошилганимда қўлёзмаларимни туртиб юбордим ва саҳифалар сочилиб кетди. Энди уларни тартиблай олмайман ва энг асосийси – уларни тўпласам ҳам, олдинги тартибга келмайди, барибир ҳам – кичик букилган жойлар, чуқурчалар, икслар қолиб кетади. - Мен бунга чидай олмайман, - дедим мен. – Сен – мана – буерда, олдимда бўлсанг ҳам, гўё ҳануз қадимги шаффоф девор ортидасан: мен деворлар ортидан шарпаларни, овозларни эшитяпман, аммо улар нима деяётганини тушуна олмаяпман, уерда нималар борлигини билмайман. Мен бунга чидай олмайман. Сен бир нималарнидир яшириб айтмаяпсан, сен ўтган сафар Қ адимги Уйда мен қаерга тушиб қолганимни бир марта ҳ ам айтиб бермадинг ва нега шифокор – ёки, эҳтимол, буларнинг ҳеч бири бўлмагандир? I қўлларини елкамга қўйди ва кўзлари билан аста-аста қ албимнинг тубигача кириб борди: 160 Биз - Ҳаммасини билишни истайсанми? - Ҳа, истайман. Мажбурман. - ...ва сен менинг ортимдан, қаерга бормай, охиригача бирга боришга тайёрмисан? Мен сени қаерга етакламасам ҳ ам? - Ҳа, қаерга бўлмасин бирга! - Яхши. Сенга сўз бераман: байрам тугагандан сўнг, агарда... Ҳа, айтганча: сизнинг ИНТЕГРАЛингиз қалай кетяпти – ҳар сафар сўрайман деб ёдимдан кўтарилади – яқинда учадими? - Йўқ: нима “агарда”? Янами? Нима “агарда”? У (эшик олдига бориб олиб): - Вақт ўтиб биласан... Мен – ёлғизман. Ундан фақатгина, Девор ортидаги гулларнинг ширали, қуруқ, сариқ чангига ўхшаган, сезилар-сезилмас ифор қ олди. Бундан ташқари: қадимгилар балиқчилик учун ишлатган илмоқларига ўхшаган илгак-саволлар (Тарих Музейида кўргандим) – ичимда ўрнашиб қолганди. ...Нега энди у бирдан ИНТЕГРАЛ ҳақида сўради экан? |
