Bookmany print

Ўзбек миллий ўйинлари 
 
~
95
~ 
Адина бадина какона, 
Қизлар ўзи ҳайрона. 
Чум-чум чуман част. 
Охирги “част” сўзи қайси иштирокчига тўғри 
келса, ўйинни у бошлайди. У онабоши томонидан 
ташлаб қўйилган чўпнинг олдида туриб қўлидаги тош 
билан доира ичидаги тошларни мўлжалга олади. Ишти- 
рокчига уч марта имконият берилади. Ана шу имко- 
ниятдан у фойдалана олса, ўйинда иштирок этаверади, 
агар тошларни мўлжалга ололмаса, ўйиндан четлаш- 
тирилади. Қолган иштирокчилар ҳам навбати билан 
тош отадилар. Ким бир отишда бер неча тошни доира- 
дан чиқарса, қизлар томонидан йиғилган барча ширин- 
ликлар унга берилади. 
Ўйин қизларга мўлжални аниқ олишни ўргатиши 
билан аҳамиятлидир. 
 
Жамбил-жамбил 
Қарши шаҳридаги Ҳарамжўй қишлоғидан ёзиб олинди. 
Ўйинда беш нафар қизлар иштирок этади. Уни она- 
боши қиз назорат қилиб боради. Қизлар тош ёрдамида 
айлана чизадилар. Айлананинг ичига бешта тош устма-
уст тахланади. Бунинг учун тошлар ялпоқ бўлиши 
керак. 
– Ана энди тош қоровулни аниқлаймиз, – дейди 
ўртабоши. – Мен саноқ ўтказаман. Кимга тўққиз сони 
тўғри келса, у тош қоровул бўлади. 
Қизлар рози бўлгач онабоши қиз ўзини ҳисобга ол- 
маган ҳолда саноқ бошлайди. Қайси қизга тўққиз сони 
тўғри келса у “тош қоровул” бўлади. 
Шундан сўнг ўйин бошланади. “Тош қоровул” 
доиранинг ичидаги тошларни қўриқлаб туради. Ишти- 
рокчи қизлардан бири унча катта бўлмаган тўп билан 

---

Гулжаҳон Мардонова 
~
96
~ 
тошларни мўлжалга олади. Агар “тош қоровул” коп- 
токни ушлаб олса, копток отган қиз билан ўрин алма- 
шадилар. Мабодо копток тошларга тегиб, тошлар ҳар 
тарафга отилиб кетса, “тош қоровул” уларни чаққон- 
лик билан устма-уст териши керак. Териб бўлган 
заҳоти: 
– Жамбил, жамбил, – деб қичқиради. 
Ана шундай ҳолатда у коптокни отган қиз билан 
жой алмашади. Мабодо у тошларни териб улгурмасаю 
қизлар “тош қоровул”ни копток билан урса, у ўз жойи- 
да қолади. 
Бу ўйин қизларда чаққонлик хусусиятини шакллан- 
тиради. 
Чертмак 
Тошкент шаҳридан ёзиб олинди. 
Ўйинда бешта қиз иштирок этади. Уларнинг бири 
онабоши бўлиб, тартиб-интизомни, ҳалолликни назо- 
рат қилади. Қизлар бўр ёки кўмир парчаси билан эни 
икки қарич, баландлиги бир ярим қарич келадиган ўнта 
катак чизади. Катакларнинг энг охиргиси Қуёш ва Ой 
катаги дейилади. 
Ўйинни ким бошлаши онабоши томонидан қуйи- 
даги шеър айтиб белгиланади. 
Эинки, беинки ўқ, камон, 
Афил, дафил доминон. 
Шаҳарларга бормайман, 
Пошнали туфли киймайман. 
Тоғлар йўли сирпанчиқ, 
Келинойим қизғанчиқ. 
“Қизғанчиқ” сўзи кимга тўғри келса, ўйинни ана 
шу қиз бошлайди. Демак, ўйин бошланди. Қиз қўлидаги 
тошни мўлжаллаб биринчи катакка ташлайди. Ва бир 
оёқда сакраб тошни оёғи билан иккинчи катакка ўтка- 

---