Bo’ranov O. B. Xalqaro menejment

6.4. Menejment uslubidan qat’iy nazar ishga doir etiket
Har qanday mamlakatda global menejerga qabul qiluvchi mamlakatning turli 
madaniy va tarixiy xususiyatlariga to’g’ri va mos keluvchi ishga doir etiket asoslariga 
rioya qilish tavsiya qilinadi. Bunday asoslarga: 
 belgilangan ishbilarmonlik uchrashuvi vaqtiga qat’iy rioya qilish;
 
muzokaralar boshlashdan avval tashrif kartochkalari bilan almashish zarur va 
tashrif kartochkasini uzata turib, o’z nomingizni aniq ayting;
 
muzokaralarni delegatsiya boshlig’i – kompaniyaning eng yuqori lavozimli 
vakili boshlashi kerak. Muzokaralar paytida u tashabbusni muhokama 
qilinayotgan muammoni eng yaxshi biladigan menejerga berishi mumkin;
 
muzokara qatnashchilarini joylashtirish qoidalariga (delegatsiya boshliqlari 
odatda bir-biriga qarama-qarshi o’tiradi) amal qilish muhim;

---

108 
 
o’z argumentlarini bayon qilishda faqat tarjimon yoki tilni biladigan shaxsga 
murojaat etmaslik kerak;
 
ishbilarmonlik suhbatida sekin sur’atda argumentlarni aniq va ixcham izohlash 
bilan gapirish kerak;
 
muzokaralarni olib borish sur’ati ikkala tomon fikrlarini to’g’ri qabul qilish va 
zarur bo’lganda aniqlovchi savollar berish imkoniyatini berishi kerak;
 
ishbilarmonlik suxbati imkoniyatidan to’la foydalanish uchun har bir 
tomonning tadbirlar rejasini e’tibor bilan muhokama qilish lozim;
 
muzokaralar yakunida doim sheriklarga sizga ajratgan vaqtlari uchun 
minnatdorchilik bildirish kerak;
 
o’z ofisingizga qaytgandan so’ng uchrashuvda kelishilgan harakatlarni sodir 
qilishdan tashqari, hamkorlikka qiziqish so’saymaganligini bildirish uchun 
minnatdorchilik xatini yuborish lozim;
 
sheriklar savollari va talablariga darhol javob berish kerak. Bu sherik xabarini 
qabul qilganligingizni anglatadi.
Xulosalar 
1. Milliy xususiyatlar, ya’ni madaniyat, psixologiya, temperament, an’analar 
ijtimoiy-iqtisodiy masalalarni tushunish va hal qilish hamda korxonalarning 
samarali faoliyati uchun zarur tashkiliy sharoitlarni yaratish usuli sifatidagi 
menejment uslubiga ta’sir ko’rsatadi.
2. Global menejment bo’yicha mutaxassislar tashqi iqtisodiy bitimning qabul 
qiluvchi mamlakatda xalqaro menejer faoliyatining dastlabki davrida 
qiyinchiliklar tug’dirishi mumkin bo’lgan yettita asosiy elementini ajratadilar: 
1) yangi xorijiy sheriklar bilan muzokaralar muhiti; 2) qabul qiluvchi 
mamlakatning madaniy va tarixiy xususiyatlari; 3) qabul qiluvchi mamlakat 
mafkurasi; 4) byurokratik an’analar; 5) qabul qiluvchi mamlakat qonunchiligi; 
6) pul tizimlaridagi farqlar; 7) qabul qiluvchi mamlakatda siyosiy va iqtisodiy 
barqarorsizlik.
3. G’arbiy menejment uslubi xususiyatlariga firma va biznes alohida yo’nalishlari 
rahbarlarining yuqori individual ma’suliyati va o’ziga ishonchi kiradi.

---

109 
4. Yevropa mamlakatlari orasida menejment uslublarida jiddiy tafovutlar kuza-
tiladi.
5. Osiyo boshqaruv uslubiga quyidagilar xarakterli: “yumshoq” tuzilmalarga 
urg’u berish, menejerlarning yuqori ta’lim darajasiga, kompaniya strategik 
rejalari muvaffaqiyatiga ishonish va sheriklarning bir-biriga ishonchi, firma 
umumiy maqsadiga hissa qo’shish hissiyoti.
Nazorat savollari:
1. Qabul qiluvchi mamlakatda xalqaro menejer faoliyatining dastlabki davrida 
qiyinchiliklar tug’dirishi mumkin bo’lgan tashqi iqtisodiy bitimning asosiy 
elementlarini aytib bering.
2. Menejment uslubi deganda nimani tushunasiz? 
3. G’arbiy menejment uslubini ta’riflang. 
4. Osiyo menejment uslubini ta’riflang.
5. Sanoat korxonalariga “Sogo shosha” qanday imkoniyat beradi?
6. Umumqabul qilingan ishbilarmonlik etikasining asosiy talablari nimalardan 
iborat?
7-§. Xalqaro biznes etikasi va xalqaro aloqalar menejeriga qo’yiladigan talablar 
Madaniyat omilining xalqaro menejmentdagi roli. Menejer bu o’rinda ke-
rakli, zarur turni tanib olishi, bir tomondan muhim vazifa bo’lsa, boshqa tomondan – 
xalqaro menejerning qo’lida kuchli vositadir. Xalqaro biznes-etiket – juda keng 
sig’imli tushuncha bo’lib, muzokaralar jarayoni va ishbilarmonlik subordi-natsiyasiga 
amal qilish masalalari bilan cheklanmaydi. Xalqaro biznes-etiketning asosiy tarkibiy 
qismlari quyidagilar: 
1. Salomlashish qoidasi;
2. Murojaat qoidasi;
3. Tanishtirish qoidasi;
4. Ishbilarmonlik aloqalarini tashkil qilish;

---

110 
5. Ishbilarmonlik subordinatsiyasi;
6. Ishbilarmon kishining tashqi qiyofasini shakllantirish bo’yicha tavsiyalar;
7. Pul munosabatlari etika me’yorlari;
8. Sovg’a va suvinirlar almashinish qoidalari;
Xalqaro ishbilarmonlik etiketi ko’p jihatdan xususiy vaziyatlarda qabul qilingan 
yaxshi muomala qoidalaridan farq qiladi.