Bosh miya jaroxati eng kup tarkalgan shikastlanishlar katoriga kirib, xamma shikastlanishlarning 40%ga yakinini tashkil kiladi

S i m p t o m l a r i. Kasallik belgilari shikastlanishning xarakteriga boglik buladi. Kesilgan va chopilgan yaralar nixoyatda kup qonaydi va ochilib turadi. Teshilgan yaralar ozroq qonaydi. Infeksiyalar bilan murakkablanishlar bilan bulmagan vaqtda yaralanishlar yengil utadi. Agarda yara birinchi soatlar ichida tozalangan bulsa, birlamchi bitish xoil qilib, tuzalishi mumkin.
Urib olishdan paydo bulgan yaralarning belgilari yaraning xarakteriga tugri keladi. Urib olishdan paydo bulgan yaralarning chetlari tekis bulmaydi, urilishning izlari (ezilib ketgan joylar) kurinib turadi. U qonga shimilgan buladi, ba'zi bir xollarda ular suyakdan yoki ostdagi tuqimalardan ajralgan buladi. Ezilgan va uzilgan qon tomirlari trombozga uchrashi sababli qon oqish unchalik kup bulmaydi. Urib olishdan paydo blgan yaralar suyakkacha yetishi yoki yumshoq tuqimalarning shikastlanishi bilangina cheklanib qolishi mumkin. Yirtilgan yaralar ostidagi tuqimalardan anchagina ajralib ketishi va osilgan parchalar xosil qilish bilan xarakterlanadi. Boshning yumshoq qoplamlari shikastlanishining aloxida turi - bu skalpellangan yaralardir. Bunda bosh terisidagi sochli kismning oz yoki kup kismi yulingan buladi.
D a v o l a sh. Kupchilik xollarda yaraning uzini va uning yonidagi soxalarini yaxshilab tozalagandan sung yarani tikishning, kichik yaralarni esa kisib boglashning uzi kifoya kiladi. Kup kon okkanda kon okib turgan tomirlarni boglab kuyish kerak. Fakat yangi ifloslanmagan yaralarnigina tikish mumkin. Yara ifloslanib ketganda yaraga tushgan narsalar pinset bilan olib tashlanadi, yaraning chetlariga yod eritmasi surtiladi, chetlari kesib olib tashlanadi (yara birlamchi tozalanadi), yaraga penitsillin eritmasi kuyiladi (0,5% novokain eritmasida 50 000-100 000 YED) yoki yaraning chetlariga penitsillin eritmasidan ukol kilinadi. Shundan keyin yara butunlay yoki kisman tikiladi. Kisman tikilgan xolatda teri ostiga yiring okizgich kuyiladi. Yalliglanish protsessi tuxtagandan keyin yarani ikkinchi marta tikish mumkin. Ba'zi bir xollarda penitsillin eritmasini mushak ichiga ukol kilish buyuriladi. Agarda yara butunlay tikilgan bulib, keyingi kunlarda unda yalliglanish belgilari paydo bulsa, iplarini olib, yarani ochish zarurdir.
Profilaktika maksadida xamma yaradorlarga koksholga karshi zardob yuboriladi, ogir yaradorlarga, ayniksa yara tuprok bilan ifloslashgan xollarda, gangrenaga karshi zardob yuboriladi.
Parvarish kilish. Boshdagi sochlar yaraning ifloslanishiga yordamlashadi va yarani tozalashni kiyinlashtiradi, shening uchun yaraning atrofidagi soch va tuklarni mumkin kadar kengrok kilib, kirib olib tashlash kerak. Sochni olganda yaraga infeksiyaning kirib ketmasligi uchun extiyot kilish kerak - uni sterillangan salfetka bilan yopib kuyish zarur. Soch olishni yaradan tashkariga karab boshlash kerak, aksincha yaraga karab emas.