Bosh miya jaroxati eng kup tarkalgan shikastlanishlar katoriga kirib, xamma shikastlanishlarning 40%ga yakinini tashkil kiladi

BOSH MIYANI LAT YEYISHI (CONTUSIO CEREBRI)
A) Bosh miyani lat yeyishi yengil darajasi. Bemor xushini yukotmaligi yeki kiska muddatga (10-15 min) xushini yukotishi mumkin. Umummiya simptomalarini ifodalanganligi 2-3 kushaga davom etadi. Keyin bemor karaktlik xolatidan tezda chikadi. Xushsizlik xolatidan chikish paytida xigil parez, yeki reflekkrop asimetriya kuritishida uchokli nevrologik simptomlar aniklanadi. Bulordan toshkari bosh miyani yengil kontuziyasi guruxiga belgilari “xakikiy” miya chaykalishini bildiruvchi lekin lyumbal punksiya kilinganda likvorida kon aniklangan bemorlar xam kiritiladi.
B) Miyani urtaga ogirlikda lat yeyishi. Xushini yukotish birliziga uzok vakt (bir necha soatdan 1 sutkagacha) daval etadi. Utkir davrida xayetib funksiyalarni (yurak-kontomir buyrak nafas), buzilishi kuzatiladi. Xoshizlik xolatidan chikilgandan, sung nevrologik manzarasi pugli ifodalangan umumriya, anik korodalingan uchokli va meningeal simptomlardan tashkil topadi. Bu kup xol sherda shet yeyish uyugini joylashishini aniklashga yerdam beradi. Nevrologik simptomatikani sekin regressiyaga ugrashi sababli bemorlarni statsionar sharoitida davolash 3-i xaftani tashkil etadi.

Likvoreya bilan ochik bosh miya shikastlanishining sxematik kurinishi

V) Bosh miyani lat yeyishini ogir darajasi. Jaroxat natijasida miya ustuni, miya asosi, diensefal soxa, yarim marlarni chukur kismlari shikastlanadi. Bemorni axvoli ogir, uzok muddatni xushini yukatish bo'zan 7-15 kungacha davom etishi mumkin. Bemorlar sporoz, yeki koma oldi xalatiga tushumlari; mumkin. Ularda korisal reflekslarni chokirilishi, yutishin soklanishi yeki kiyinlashigul kuzatiladi. Bemor axvolini ogirlashishiga. Miya suishini kugayishi, xamda bazal sisternalar, va subaraxnoidal bushilikka kon kuilishi sabob buladi. Nafasni periferik tipda buzilishi berliriga keyinrok, ya'ni nafas yillarida shillik kon, kusik mossalarini yizilishi, ovoz yerigini spazmi, yutal refleksini sugayishi xisobiga yuzani keladi. Miyani bazal soxalarini lat yeyishida nafasanish, yutish, yurak kon-tamir faoliyatini buzilishi bilan birgalikda diensefal yetish movgilik yeki miyani urta va pastki soxalari shikastlanishi nafasni mezensefal-bulbar tidagi buzilishlari simptomalri bilan birgalikda keladi.
A) Diensefal soxa zararlanishi
1. Sovuk suv bilan kalorik sinamada kuz olmasi tonik deviatsiyasi ikki tomonda xam kuzatiladi.
2. Korachik tor buladi va yeruglikki reaksiyasi saklangan buladi.
3. Majburiy yeki dekortikatsiya xolati.
4. Cheyn-stoks nafasi.

B) Urta miyani zararlanishi

1. Sovuk suv bilan kalorik sinamada ikkaili kuz olmasida ikni xiya deviatsiya kuzatiladi.
2. Korachik urtagi kattalikda, yeruglikka reaksiyasi yuk.
3. Detsebratsiya xolati.
4. Yuzaki tez-tez nafas.

V) Kuprkni zararlanishi

1. Sovuk suv bilan kalorik sinamida reaksiya yuk.
2. Korachik tor, yeruglikni reaksiyasi bor.
3. Atoniya.
4. Apoik nafas.
Kalorik sinamada tashki eshituv yuliga sovuk suv yuborishdan oldin, nogora pardi butunli bilish kerak-otoskopiyada. Agar nogora parda yirtilgan bulsa kalorik sinama kilinmaydi.