Bosh va Orqa miyaning tugma churralari. Klassifikatsiya, etiologiyasi, patogenezi, patomorfoloyasi, klinikasi

BOSH MIYA TUG’MA CHURRALARINING TASHXISI 
Bosh miyaning oldingi va orqadagi tug’ma churralari tashxisini qo’yishda 
qiynalishlik bo’lmaydi. Asosan bemorlarning shikoyatiga, anamnez ma’lumotlariga, 
churraning do’ppayib chiqib turgan qopini tashqi ko’rinishiga, joylanishiga, 
paypaslaganda aniqlangan belgilarga, klinik-nevrologik tekshirish natijasida olingan 
ma’lumotlarga, rentgen tasviridagi bosh suyaklarining o’zgarishlariga va laborator 
tekshirishiga asoslanib bosh miya tug’ma churralarining tashxisi qo’yiladi. 
Bosh miya suyaklarining ikki tomonlama rentgen tasvirida suyak nuqsoni 
aniq ko’rinadi. Burun bo’shlig’ida joylashgan miyaning oldingi churralarida suyak 
teshiklari dumaloq shaklda tekis va aniq konturli bo’lib, chetlari gardishli skleroz 
borligi aniqlanadi. Nuqsonning yuqori cheti peshona suyagidan tashkil topgan bo’lib, 
ko’pincha nuqsoni ustida soyabon holatida ko’rinadi. Burun-ko’z kosasi churralarida 
suyaklarning nuqsoni ko’z kosasining ichki devorlari sohasida g’alvirsimon 
suyakning yuqori devorida joylashgan bo’lib, yarim oy shaklida bo’ladi. Ko’z kosasi-
ning ichki devori yassilanganligi hisobiga uning shakli o’zgaradi. Bosh miya orqa 
churralarining rentgen tasvirida suyak nuqsonlari ensa suyagining tashqi tepaligini 
yuqori yoki pastki tomonida yaqqol ko’rinib turadi. Suyaklarning kichkina nuqsonlari 
(teshiklari) ayrim hollarda rentgen tasvirida ko’rinmaydilar. Ayniqsa miya ostidagi 
churralarning suyaklardagi nuqsonlarini rentgen tasvirida aniqlash juda qiyin bo’ladi. 
Bunday hollarda rentgen tomogrammalarida aniqlanadi. 
Orqa miyaning subaraxnoidal bo’shlig’ini punksiya qilinsa, likvorning 
bosimi va tarkibi normal holatda bo’ladi. Churra qopidagi likvor tarkibida oqsillar 
miqdori va hujayralari ko’paygan bo’lishi mumkin. Pnevmoensefalografiya 
yordamida bosh miya churrasining shaklini, churra qopining bo’shlig’ini, qopning 
ichida joylashgan patologik miya moddasini va bosh miyaning likvor bo’shlig’i bilan 
tutashganligi aniqlanadi. Bu tekshirishlar yordamida tashxisni aniqlash bilan birga 
jarrohlik usulini tanlashda katta ahamiyatga ega bo’ladi. 
Bosh miyaning oldingi va orqa tug’ma churralarini ayrim hollarda dermoid 
o’smalari, lipomalar, gemangiomalar, kefalogematomalar va miya suyaklarining 
ayrim o’smalari bilan farqlarini ajratishga to’g’ri keladi. 
Dermoid o’smalari paypaslaganda zichroq, og’riqsiz, pulsatsiya qilmaydi va 
bosgan vaqtda uning hajmi kamaymaydi. Bosh miya suyaklarining rentgen tasvirida 
suyakning nuqsoni bo’lmaydi. Bu keltirilgan belgilarning ko’pchiligi lipomalarga 
ham tegishlidir. Agarda ularni punksiya qilinsa shpritsda yog’ moddasi olinadi, lekin 
ularning hajmi kamaymaydi. Aksincha churra qopini punksiya qilinsa, shpritsda 
likvor paydo bo’ladi va do’ppayib chiqib turgan churra qopi vaqtincha kichkina 
bo’ladi. Gemangioma bo’lsa, uni ezgan vaqtda chiqib turgan qismi yo’qolib ketadi va 
uning o’rniga o’zgarmagan suyakning sathi paypaslanadi. Bu belgilar bosh miya 
churrasida kuzatilmaydi. Bosh miyaning orqa churrasidan kefalogematomalarning 
farqi shundaki, u chaqaloq bola tug’ilayotgan va tug’ilgan vaqtdan keyin paydo 
bo’ladi. Undan tashqari kefalogematoma miyaning o’rta chizig’ida joylashgan 
bo’lmaydi va uning asosi keng bo’ladi. Paypaslaganda teri yoki suyak ustki pardasi 
ostiga quyilgan qon chayqalib turadi, og’rig’i va pulsatsiyasi bo’lmaydi. Bosh miya 

---

suyaklaridan o’sadigan o’smalarni aniqlashda rentgen tekshirishlari katta ahamiyatga 
ega bo’ladi. 
Bosh miya ostidagi churralarni burun va burun-yutqin bo’shliqlariga chiqib 
turganlarini aniqlash ancha qiyinchiliklarni tug’diradi. Bunday churralarni ko’pincha 
poliplar bilan adashtiriladi. Ayrim vaqtlarda tashxisni aniqlamasdan olib tashlanadi. 
Keyinchalik likvorning doimiy oqishi (likvorreya) paydo bo’ladi. Poliplar ko’pincha 
o’rta burun bo’shlig’ida paydo bo’ladilar. Ular ingichka bo’lgani sababli yengil 
qo’zg’aladigan va osonlik bilan zond yordamida atrofini aylanib tekshirsa bo’ladi. 
Burun ichidagi shilliqli devoridan o’sgan poliplar sariq-ko’kroq rangdagi yarim tiniq 
moddadir. Ushlab ko’rganda ular yumshoq va pulsatsiya qilmaydilar. Agarda tashxis 
qo’yishda shubha bo’lsa bosh miya suyaklarining maxsus mo’ljalda olingan rentgen 
tasvirida suyak nuqsoni bor yoki yo’qligi aniqlanadi. Undan tashqari shu polip 
shaklidagi chiqib turgan moddalarni punksiya qilinsa bosh miya churrasi bo’lsa 
shpritsda likvor olinadi, polipda esa shpritsda suyuqlik bo’lmaydi va tashxisni 
aniqlashda yordam beradi.