Boshlang’ich sinflarda alohida ta’lim ehtiyojlariga EGA o‘quvchilarni birga

Eshitishda nuqsoni bo‘lgan bolalar inklyuziv ta’limida sinflarni va dars jarayonini 
moslashtirish:
1. Eshitishda nuqsoni bo‘lgan bolani o‘qituvchi va doskaga yaqinrok (3 metrdan 
oshmasligi),sinfdagilarning barchasini ko‘ra oladigan joyga o‘tkazish ;
2. O‘qituvchi dars jarayonida faqt sinfga o‘quvchilarga qarab dars o‘tishi, eshitmaydigan 
o‘quvchilarni o‘ziga qaratib dars boshlashi;
O‘qituvchi mavzuni tushintirayotgan paytda kitob yoki boshqa buyumlar bilan yuzini 
bekitmasligi, doskadagi ma’lumotlar haqida tushuncha berayotagnda esa orqa tomoni 
bilan turib qolmasligi shart.
3. Chunki eshitishda nuqsoni bo‘lgan bolalarning ko‘pchiligi o‘quv materiali, 
tushuntirish, murojaat va h. k. o. larni labdan o‘qish asosida qabul qila oladilar;
Inklyuziv sinf xonasi yaxshi yoritilgan bo‘lishi kerak. Chunki eshitishda nuqsoni bo‘lgan 
bolalarning o‘qituvchi va o‘quvchilarning yuzini, qo‘llarini yoki labini yaxshi ko‘rishi 
kerak;
4. Eshitishda nuqsoni bo‘lgan bolani boshqa bolalarning labini ko‘ra olishi uchun 
partalarni shunga muvofiq tarzda joylashtirish lozim;
5. Doimiy ravishda sinfda shovqin kutarmasligi talab etiladi. Inklyuziv sinf xonasi 
maktabning tayach va sokin tarafida bo‘lishi talab etiladi;
6. O‘qituvchi aniq talaffuz va baland ovozda lekin baqirmasdan gapirishi tavsiya etiladi.
Tayanch-harakat a’zolardaida inklyuziv ta’limida muammolari bo‘lgan bolalar sinflarni 
va dars jarayonini moslashtirish.
Yengil darajagi serebral falaj bolani umumta’lim sinflarda o‘qitish uchun ko‘p 
narsa talab etilmaydi. Ammo og‘ir darajadagi serebral falaj bolani umumta’lim tizimida 
o‘qitish sinfni moslashtirish bir oz murakkabroq. Buning uchun sinfni moslashtirish 
qo‘ydagi imkoniyati cheklangana bo‘lishi mumkin:
1. Serebral falaj bola o‘tirganda boshi va gavdasini to‘g‘ri tutish uchun masus joylar;
2. Bolaning bo‘yini kerakli darajada tuta olishi uchun maxsus o‘rindiqlar;

---

3. O‘qituvchi va tengdoshlar bolani tushuna olishlari uchun muloqat taxtalari (masalan, 
rasm yoki turli razmiy belgilardan tashkil topgan taxtalar);
4. Bola sinfda harakatlana olishi uchun sinf xonasining devorlariyoniga yordamchi 
vositalar qo‘yish;
5. Sinf xona partalari serebral falaj bolaning aravachasi uchun moslashtirish;
6. Agar bolaning nutqida og‘ir nuqsonlar bo‘lsa muloqatning boshqa shakllardan, 
masalan rasmlar yoki chizilgan razmiy kartochkalardan foydalanish mumkin. Ular sinf 
taxtasiga joylashtirilsa, bola o‘z fikrini bu vositalar orqali ifoda etadi;
7. Bolani savollar berishga undang, lekin unga o‘z nutqi bilan yoki boshqa vositalar 
orqali javob berishga fursat bering;
8. Kompeleks yordam (tibbiyot xodimi logoped, massajist yordami) turini tashkil etish;
9. Tengdoshlaridan bola bilan o‘zaro muloqat qilishlarini so‘rang, chunki bolalar doimo 
bir birlari bilan muloqat qilish yo‘lini topadilar;
10. Qo‘l, oyoglarni boshqara olishda qiynalgan bolalar yozishda juda ko‘p 
qiyinchiliklarga uchraydilar. Shuning uchun ularning yozishlarga qo‘shimcha vaqt 
ajratish lozim, yoki ularga ma’lumotning nusxasi berilishi yoki boshqa o‘quvchi ularga 
yozib berishi mumkin.