Boshlang'ich sinflarda matematika o'qitish metodikasi

M a s h q l a r u s t i d a i s h l a s h m e t o d i k a s i n i n g u m u m i y  
t a v s i f i
Raqamli sonlar va 
nol arifmetikasini o ‘rganish, dasturga binoan 
m asqsad sari y o ‘naltirilgan tizim ga asoslandi, y a ’ni ulami yechish m azkur 
kursning asosiy tushunchalarini shakllantirish bilan bog‘liq boMadi.
N azariy
m asalalar 
m ash q lam i y ech ish
d av o m id a 
am aliy 
ah am iy at k a s h f etad i, bu bilan m ash q lar n azariy a b ilan am aliyotni 
o ‘zaro bogM ovchi halqa vazifasini bajaradi. M ashqlardan foydalanish
274

---

o ‘q u v ch ilard a d u n yoqarashini sh ak llan tirish g a x izm at qilib, ularga 
“ so n ” , “arifm etik am al” , kab i ab strak t tu sh u n ch alar real hayotdan, 
a m aliy faoliyatdan o lin g an lig ig a ishonchni m ustahkam laydi.
M a sh q la m i 
y ech ish
ja ra y o n id a
o ‘q u v ch ilar 
tasav v u rin i 
k en g ay tiru v ch i fak tlar bilan tanishadilar. B u b ilan u la m in g farqlash 
d o irasi k en g ay ad i, ham da m a sh g ‘ulot b ilan hayot, (am aliyot) 
o ‘rtasid a u zv iy alo q a o ‘m atiladi.
M ash q lam i y ech ish o ‘q u v c h ila m in g aqliy riv o jlan ish ig a katta 
t a ’sir k o ‘rsatib, ularda tahlil etish, taq q o slash , u m um lashtirish va 
ab strak t 
farqlashga k o ‘nik m alam i 
shakllantiradi. 
M ash q lam in g
ta rb iy av iy ah am iy ati ham beqiyosdir.
Y uqorida sanab o ‘tilgan vazifalam i bajarar ekan, ayni vaqtda, 
m ashqlam ing o ‘zlari ham bevosita o ‘rganish obektiga, shuningdek, 
ulam i yechish zaruriy k o ‘nikm alam i shakllantiruvchi vositaga aylanadi.
1-topshiriq.
BoshlangM ch sin fla r uchun m atem atik a d astu rig a 
izo h m atnni o 'rg a n ib , undan m ash q lam i y ech ish b ilan b o g ‘liq 
q ism lam i ajratish. Bu m atnni m ash q lar vazifasi b ilan taqqoslang.
2-topshiriq.
BoshlangM ch sin fla r u chun m atem atik a qoM lanmasi 
b ilan tan ish ib , m atnli m a sh q lam in g aso siy elem entlarini ayting. Q ay 
h o latd a “ m ash q n in g y ech im i" iborasini ishlatish m u m kinligini tu- 
shuntiring.
B o lalarg a b u iboraning m azm unini qanday qilib tu sh u n tirish
m um kin.
M ash q lam i y ech a olish q a to r o ‘zaro alo q ad o r v a uzviy 
bogM angan q a to r x ususiy (alohida) k o ‘n ik m alam i o ‘z ichiga oladiki, 
ularni q u y id ag ich a ta ’kidlab oMish m um kin:
1. M ashqni o ‘qib chiqib, uni tu sh u n ish , y a ’ni h ar b ir iboraning 
m a ’no sig a yetib , unda tasv ir etilg an holatni k o ‘z o ‘n g id a gavdalan- 
tira olish;
2. M ashqdagi shart va savol. M a ’lum v a n o m a’lum narsalam i 
a jratib o la bilish;
3. M ashqdagi sh art va savol, berilg an va izlanayotgan m a ’lu- 
m o tlar o ’rtasid ag i aloqani an iq lay o lish , y a ’ni m ashq m atnini tahlil 
e ta b ilish va u n in g natijasi oMaroq, m ashqni y ech ish u chun arifm etik 
a m allam i tan lab olish;
4. 
M ashqning yechim i v a ja v o b in i yo za olish.
B u k o ‘n ik m alar m u n tazam va m aq sad li am aliy o t ja ra y o n id a
q u y id ag i b o sq ich lard a shakllanadi:
275

---

1. T a y y o rg arlik ishlari.
2. M ashq m atnini tu sh u n tirish ishlari.
3. M ashqni tahlil etish, uni y ech ish yoMini izlash v a y echish 
rejasini tuzish.
4. Y ech im va ja v o b in i yozish.
5. M ashq y ech ilg an d an s o ‘ng uning u stid a ishlash.
M ash g ‘u lo tlam in g h ar b ir b o sq ich id a 
o ‘qitu v ch i m asalan in g
m azm u n i, o 'q u v c h ila m in g
tay y o rg arlik d arajasi, m a sh g ‘u lo tn in g
did ak tik va tarb iy av iy ham da o ‘zga q a to r o m illa m i nazarda tutib, 
y ech ish n in g turli xil m etodik u slublaridan foydalanadi.