Boshlang'ich sinflarda matematika o'qitish metodikasi

1. M i q d o r la m i o ‘r g a n is h m e t o d ik a s ig a u m u m iy  
ta v s ifn o m a
M iq d o rla r, x u d d i ra q a m la r k a b i b o sh la n g M ch s in fla rd a m a te ­
m a tik a m a s h g ‘u lo tla rin ig a s o s iy tu s h u n c h a s i b o ‘lib , b o la la r d a m iq d o r 
h a q id a p re d m e tla r v a v o q e y lik k a a lo q a d o r v a oM chov b ila n bogM iq 
si fa t ta s a v v u r h o sil q ilis h u c h u n fo y d a la n ila d i.
1-2 -s in fla rd a o ‘q u v c h ila r u z u n lik , m a s s a , (ogM rlik) h a jm , v a q t 
h a q id a v a u la m in g oM chov b irlik la ri h a q id a ta s a v v u r g a e g a
boM adilar. M is o lla m i y e c h is h ja r a y o n id a u la r b a h o , q iy m a t, m iq d o r, 
n a rx , te z lik , m a s o fa , u n u m d o rlik tu s h u n c h a la ri b ila n ta n is h a d ila r.
M a v z u n i 
o ‘rg a n is h
ja r a y o n id a
s h u n g a
e r is h is h
z a r u rk i, 
o ‘q u v c h ila r o ‘z a r o bogM iq, a m m o m u tla q o b o s h q a -b o s h q a , 
m a z - 
m u n g a e g a boM gan « m iq d o r» v a « ra q a m » tu s h u n c h a la rin i a n iq
f a r q ig a b o r a o lis h la ri k e ra k . M a s a la n , s im о ‘ra m i d a n b ir boM ak k e s ib
o lib , oM chash b irlig i d e ts im e tr d a n fo y d a la n ib , 1 d m , 2 d m , 3 d m , . . . ,
...2 0 d m k a b i u z u n lik la m i b e lg ila b b o ra m iz . Y a ’ni m a z k u r oM cham
b ir lig in i sim u z u n lig i b o ‘y ic h a k e tm a k e t q o ‘y is h b ila n o M c h ay m iz v a
te g is h li n o m i b ila n - 
(20
d m ) y o z ib q o ‘y a m iz .
A g a r b o s h q a oM cham b ir lig i, m a s a la n , s a n tim e tr d a n fo y d a la n g a n
boM sa, m iq d o r n in g ra q a m b e lg is i o ‘z g a c h a b o M g an ig a e ris h a m iz . B u
ra q a m n i h a m te g is h li n o m i b ila n (2 0 0 s m ) y o z ib q o ‘y a m iz . M e tr
oM cham b irlig id a n fo y d a la n s a k m a z k u r m iq d o r n in g y a n a b ir ra q a m li 
k o ‘r in is h g a e g a boM am iz (2 m ).
R a q a m v a o M c h am lar tu s h u n c h a la rin i o ‘z a ro f a r q la s h u c h u n b u
b o s q ic h d a m a z k u r y o rd a m la rd a n n ih o y a td a e h tiy o tk o rlik b ila n fo y -
158

---

d a la n is h k e r a k b o N a d i. 7 8 ,4 0 ,1 1 ,9 9 k a b i m is o lla rd a b e lg ila m i 
q o N la s h b ila n bogM iq m a s h q la rn i s h a k lla n tir is h d a , a y n a n ra q a m la m - 
in g (s o n la rn in g ) o ‘z in i s o lis h tiris h z a ru rlig i 23 sm , 2 d m , 5 d m .l m
k a b i m a s h q la rn i y e c h is h d a e s a m iq d o r la r ta q q o s la s h a y o tg a n lig i 
q a y ta - q a y ta ta k id la n is h i lo z im .
M iq d o r v a s o n ( ra q a m ) ib o r a la m i qoM lash b ila n bogM iq b o s h q a
m a s h q la r h a m sh u k a b i a n iq v a tu s h u n a rli ifo d a la n is h i k e ra k . M a ­
s a la n ; « 3 8 5 v a 48 1 so n la rin i q o ‘s h in g » , y o k i « 3 m 85 s m h a m d a 4 m
81 s m m iq d o rla m i q o ‘s h in g » k ab i.
U y o k i b u m iq d o r h a q id a ta s a v v u m i s h a k lla n tir is h v a u la m i 
oM chash u s u lla ri o ‘z ig a x o s lik k a e g a boM sa h a m , h a r b ir m iq d o m i 
o ‘rg a n is h d a u m u m iy b o s q ic h la m i a lo h id a t a ’k id la s h m a q s a d g a m u - 
v o fiq boM ar ed i. 0 ‘q itu v c h i h a r b ir m iq d o rla m i o ‘rg a n is h ja r a y o n id a
a n a s h u la rg a ta y a n ib , o ‘q u v c h ila r f a o liy a tin i q u y id a g ic h a ta s h k il et- 
is h i m u m k in .
M iq d o r la m i o ‘r g a tis h b o ‘y ic h a m e to d ik sx e m a :
1. B o la la rd a m a v ju d m a z k u r m iq d o r la r h a q id a g i tu s h u n c h a la m i 
a n iq la s h ( b o la la m in g h a y o tiy ta jrib a s ig a m u ro ja a t e tish ).
2 . B ir x il n o m li m iq d o r la m i s o lis h tir is h ( c h a m a la b k o ‘rin ish , 
s o lis h tiris h , ta q q o s la s h , oM chash v a b o s h q a x il u s u lla r b ila n ).
3. M a z k u r m iq d o rn in g oM chov b irlig i v a oM chov a s b o b la ri b ila n
ta n is h tiris h .
4 . 0 ‘q u v c h ila rd a oM chash k o ‘n ik m a la ri h o s il q ilish .
5. B ir x il n o m d a g i m iq d o rla m i q o ‘sh is h v a a y iris h (M a s a la la m i 
y e c h is h ja ra y o n id a ) .
6
. M iq d o r la m in g y a n g i oM chov b irlik la ri b ila n ta n is h tiris h , b ir 
n o m d a g i m iq d o rla m i b o s h q a oM chov b ir lik la r ig a a y la n tiris h . Ik k i b ir 
x il n o m li oM chov b irlik la rin i b itta ik k i n o m li oM chov b ir lig ig a a y la n ­
tir is h v a a k s in c h a .
7. Ik k i x il n o m li m iq d o rn i q o ‘s h is h v a ay rish .
8
. M iq d o rla m i s o n la rg a k o ‘p a y tiris h v a boM ish.
T u rli m iq d o rla r h a q id a ta s a v v u r la m i s h a k lla n tir is h m a q s a d id a
tu rli a m a liy m a s h q la r v a m is o lla r b a ja r ila d i, n a m o y is h e tilu v c h i v a
a lo h id a k o ‘n ik m a li v o s ita la rd a g i f o y d a la n ila d i. B u ish b a rc h a
o ‘q u v c h ila r is h tiro k id a , a lo h id a - a lo h id a h a r b ir o ‘q u v c h i b ila n v a g u ­
ru h u s u lid a a m a lg a o s h irila d i. 0 ‘q u v c h ila r « M iq d o r» tu s h u n - 
c h a s in in g a s o s iy b e lg ila rin i tu rli x il a m a liy m a s h g ‘u lo tla r d a v o m id a
v a tu rli x il m u a m m o li s h a ro itla r tu fa y li o ‘z la s h tirib o la d ila r.
159

---

M iq d o rla r v a u la m in g oM chov b irlik la ri b ila n ta n is h u v n a fa q a t 
a m a liy a h a m iy a tg a m a sh q , a y n i v a q td a u o ‘q u v c h ila r d a h a y o tiy
m u a m m o la m i k o ‘ra b ilis h im k o n iy a ttin i s h a k lla n tiris h v a sh u b ila n
u la m in g b ilis h g a q iz iq is h is h tiy o q in i r iv o jla n tiris h g a im k o n b e ra d i.