Boshlang'ich sinflarda matematika o'qitish metodikasi

1-topshiriq.
Y u z la r v a m in g la r k o n s e n trid a (ta rk ib id a ) r a q a m la s h
b ila n bogM iq m a s a la la m i ta q q o s la n g . B u m a s a la n in g o ‘x s h a s h lig i v a
fa rq i n im a d a ?
0
‘z a ro b o g M an ish in i ta h lil q ilin g .
2-topshiriq.
U c h x o n a li s o n la m i ra q a m la s h b o ‘y ic h a d a rs 
b o i a g i n i is h la b c h iq in g . D a rs n in g m a q s a d v a v a z if a la rin i a n iq la n g .
3-topshiriq.
Ik k in c h i s i n f d a r s lig id a n x o n a la r b irlik la ri b ila n
ifo d a la n g a n m iq d o r la m i a n iq la n g v a m a s h q la r tu z in g .
10 0 0 ic h id a g i s o n la r n i h o sil b o ‘lis h i va o ‘q ilish i
1 . 1 ) A lo h id a tu rg a n c h o ‘p la m i 1 d a n 10 g a c h a sa n a . 10 ta c h o ‘p 
1
ta o ‘n ta lik c h o ‘p b o N ad i.
2
) 
0
‘n ta lik c h o ‘p la m i sa n a . 
10
ta o ‘n ta lik c h o ‘p
1
ta y u z ta lik
c h o ‘p b o ‘lad i.
3 ) Y u z ta lik la m i h a m s h u n d a y sa n a sh :
1
ta y u z ta lik - y u z
6
ta y u z ta lik - o lti y u z
2 ta y u z ta lik - ik k i y u z
7 ta y u z ta lik - etti y u z
3 ta y u z ta lik - u c h y u z
8
ta y u z ta lik - s a k k iz y u z
4 ta y u z ta lik - t o ‘r t y u z
9 ta y u z ta lik - t o ‘q q iz y u z
5 ta y u z ta lik - b e z y u z
10 ta y u z ta lik - m in g
2. 1) Y e tm is h d a n y u z g a c h a 10 ta d a n q o ‘s h ib sa n a sh .
2 ) Y u z d a n o ltm is h g a c h a 10 ta d a n k a m a y tirib sa n a sh .
3 ) S a k k iz y u z d a n m in g g a c h a 100 ta d a n q o ‘s h ib sa n a sh .
4 ) M in g d a n b e s h y u z g a c h a 10 ta d a n k a m a y tirib sa n a sh .
152

---

3 . 5 m 2 d m * 2 m 5 d m
6
m 7 d m * 7 m 1 d m
3 m 2 d m * 
8
d m
8 m 2 d m * 6 m 9 d m
4 . 0 ‘q u v c h ila m in g ik k i g u m h i 4 2 tu p o lm a n in g h o s ilin i y ig ‘ ib 
o lis h i k e r a k e d i. B irin c h i g u ru h b u tu n is h n in g 1/4 q is m in i b a ja rd i. 
Ik k in c h i g u ru h n e c h a tu p o lm a h o s ilin i y ig ‘ib o lis h i k e ra k ?
5. B a liq c h i 12 ta la q q a b a liq v a u n d a n
6
ta o rtiq z o g ‘o r a b a liq
tu td i. U tu tg a n b a l ig 'in in g 1/3 boM agini o ‘r to g ‘ig a b e rd i. B a liq c h i 
o ‘r to g ‘ ig a n e c h ta b a liq b e rg a n ?
6
. M e h n a t d a rsi u c h u n h a r b iri 2 0 s o ‘m d a n 2 6 v a ra q y a s h il 
q o g lo z v a b ir q u ti ra n g li q a la m o lin d i. O lin g a n h a m m a n a r s a u c h u n
1 0 0 0 s o ‘m t o ‘la n d i. B ir q u ti ra n g li q a la m n e c h a p u l tu ra d i?
7 2 : 2 4
51 : 17
2 7 * 3 - 3 9
8 0 : 5 + 2 8
91 : 13
8 0 : 16
4 * 1 6 - 5 8
3 2 : 2 + 1 6
7 8 : 6
5 4 : 9
3 2 : 2 + 39
6 0 : 3 + 80
4 2 : 3
6 8 : 4
1 8 * 4 + 1 8
7 5 : 5 + 1 8
19-§. Ko‘p xonali sonlarni raqamlash 
metodikasi
B u m a v z u d a o ‘q itu v c h in in g v a z ifa s i q u y id a g ila rd a n ib o rat:
a) p r e d m e tla m i b itta la b , o ‘n ta la b , y u z ta la b , g u m h la r g a b ir- 
la s h tirib sa n a sh ;.
b ) 
1000
ic h id a s o n la m i o ‘q is h v a y o z is h h a m d a u la m i n a tu ra l 
q a to rd a k e lis h ta rtib in i b ilish ;
d ) s o n la m i y u z lik , o ‘n lik v a b ir lik la r d a n h o s il q ilish .
e ) o ‘n g d a n c h a p g a h is o b la g a n d a , b irlik la r, o ‘n lik la r, y u z lik la r
q a y s i o ‘r in d a tu ris h in i b ilish ;
f) so n n i x o n a q o ‘s h ilu v c h ila ri y ig ‘in d is i k o ‘r in is h id a y o z a o lis h
v a x o n a b irlik la rin i b ilish .
1000
ic h id a s o n la rn i ra q a m la s h n i o ‘r g a n is h n a tija s id a
0
‘q u v c h i- 
la r q u y id a g i b ilim la r, m a la k a la r v a k o ‘n ik m a Ia m i e g a lla b o lis h la ri 
k e ra k :
1
. 
1000
ic h id a s o n la m i ra q a m la s h n i, s o n n in g h o s il b o ‘lis h in i, 
o ‘z id a n o ld in g i v a k e y in g i s o n la r b ila n a lo q a d o r lig in i b ilish .
2. H a r b ir so n n i s o n la r q a to rid a g i o ‘m in i b ilish .
153

---

3. S o n la m in g o ‘m i q iy m a tla rin i b ilg a n h o ld a o ‘q is h v a y o z a
o lis h .
4 . T a q q o s la s h .
5. S o n n i x o n a y igM nidisi k o ‘r in is h id a y o z a o lish .
6
. S o n la m in g n a tu ra l k e tm a - k e tlig in i b ilg a n h o ld a q o ‘sh is h v a
a y iris h n i b a ja rish .
7. U c h x o n a li so n v a u c h in c h i x o n a b ir lik la r i tu s h u n c h a s in i 
b ilish .
8
. 1 0 0 ,..., 2 0 0 , . . . , 3 0 0 , . . . , 4 0 0 , . . . , 5 0 0 , . . . , 6 0 0 , . . . , 7 0 0 , . . . , 8 0 0 , 
..., 9 0 0 , ..., 1000 so n la ri o ra s in i t o i d i r a b ilish . S h u a s o s d a 100- 
lOOOdan g a c h a s o n la m i ra q a m la s h .
9. Is h n in g n a v b a td a g i b o s q ic h id a u ch x o n a li s o n la m in g o ‘nli 
ta rtib la rin i, y a ’n i, u la m in g y u z lik la rd a n v a o ‘n lik la rd a n , b ir lik la rd a n
h o sil b oM ganini tu s h u n tiris h k e ra k . B u n in g u c h u n y u q o rid a g i 
c h o ‘p la r d a s ta s i y o k i k v a d ra t s h a k lla rd a n fo y d a la n is h m u m k in . 
A b a k , c h o ‘p k a b i k o ‘rg a z m a la r h a m fo y d a lid ir.
Y irik b irlik la rd a ifo d a la n g a n s o n la m i m a y d a ro q s o n la r b ila n al- 
m a s h tir is h v a a k s in c h a a lm a s h tiris h g a m a s h q la r b a ja rilis h i k e ra k . 
M a s a la n , 2 m , 3 m , 5 m ni sm g a a y la n tirin g . 6 0 0 sm n e c h a m e tr g a
te n g v a h.k.
Yozma raqamlash.
B u y e r d a h a m o ld in ik k i x o n a li s o n la rn i 
y o z m a ra q a m la s h n i ta k ro rla s h z a ru r: 1) « S o n » v a « ra q a m » a ta m a - 
la rin in g m a ’n o la ri v a u la r o r a s id a g i fa rq la r. 
2 ) S o n la m in g y o z il­
is h id a ra q a m la m in g o ‘rin q iy m a ti. 3) Ik k i x o n a li s o n la m in g x o n a
ta rk ib i ta h lilig a o id m a s h q la r b a ja rilis h i k e ra k .
Q u y id a g i m a s h q la rn i b a ja ris h y o z m a r a q a m la s h g a o id b ilim la m i 
m u s ta h k a m la y d i:
1. S o n la m i d a fta rin g iz g a ta rtib b ila n y o z in g : 
196, 169, 7 0 0 , 
1000