Boshlang'ich sinflarda matematika o'qitish metodikasi

l l - § . B osh lan gM ch s in fla r d a f a k u lta tiv m a s h g ‘ u Io tla rn i 
u y u sh tir ish m e to d ik a s i
F a k u lta tiv m a sh g M ilo tlar b o s h la n g N c h s i n f o ‘q u v c h ila r in i ta rb i- 
y a la s h d a , u la rg a k a s b -h u n a r ta n la s h g a o id b ilim b e ris h d a y u q o ri n a ti- 
j a l a r b e ra d i. A y n iq s a , iq tid o rli o ‘q u v c h ila rd a f a n g a q iz iq is h i, d u n y o - 
q a r a s h i, z e h n i n a m o y o n boM adi. B u e s a b o s h la n g N c h s i n f o ‘q u v c h i-
69

---

la rig a to ‘la - to ‘k is b ilim b e ris h d a h a r b i r o 'q u v c h in i n g s h a x e iy
x u s u s iy a tla rin i o ‘rg a n is h d a o ‘q u v c h in in g q o b iliy a ti n a m o y o n boM adi. 
B o sh lan g M c h s in fla rd a fa k u lta tiv m a s h g ‘u lo tla rn i b irin c h i n a v b a td a , 
m a te m a tik a d a rs la r id a ta s h k il q ilis h k a tta a h a m iy a tg a e g a . S h u
o ‘rin d a o ‘q itu v c h i b irin c h i b o s q ic h d a o ‘q u v c h ila r o r a s id a n m a te ­
m a tik a g a q iz iq is h i v a iq tid o rin i a n iq la s h g a im k o n b e rib , u la r b ila n til 
to p a o la d i.
D a rs lik d a g i o ‘q u v m a te ria lla m i ta k ro r la m a y d ig a n , le k in u n i 
m u s ta h k a m la s h g a x iz m a t q ila d ig a n m u r a k k a b k o ‘rin is h d a g i o ‘q u v
m a te r ia lla r o ‘rg a n ila d i.
B osh lan g M ch s in fla rd a f a k u lta tiv m a s h g ‘u lo tla r d id a k tik o ‘y in - 
la r, o lim p ia d a la r, k e c h a la r, v ik to rin a la r o M k a zish g a y o r d a m b e ra d i. 
Ilm iy te x n ik ta ra q q iy o t m a te m a tik a g a b o g M a n g an lig i s a b a b li a s ta - 
s e k in m u ra k k a b ro q m a s a la la r y e c h im in i o ‘rg a n is h g a im k o n iy a t 
b e ra d i. M a s a la n , E H M d a , m ik r o k a lk u ly a to rd a h is o b la s h la r o ‘rg a n i- 
lad i.
B o sh lan g M c h s in fla rd a f a k u lta tiv m a s h g ‘u lo tla r d a
0
‘q u v c h i- 
la rn in g m a te m a tik ta fa k k u ri, fik rla s h q o b iliy a ti r iv o jla n a d i.
F a k u lta tiv m a s h g ‘u lo tla rn i b o sh la n g M ch s in f la rd a tu rli x il ta rz d a
o lib b o ris h m u m k in , a y n iq s a , III-IV s in f la rd a q iz iq a rli, y a ’ni: 
o ‘q u v c h ila m in g m a te m a tik a g a boM gan q iz iq is h in i h a r to m o n la m a h i­
s o b g a o lg a n h o ld a o lib b o ris h lo zim .
F a k u lta tiv m a s h g ‘u lo tla r I s in f d a o ‘q itu v c h i o ‘q u v c h ila m i 
q iz iq is h i v a o ‘z la s h tiris h ig a q a ra b fa n la r a ro a lo q a d o rlik n i h is o b g a
o lg a n h o ld a o lib b o ra d i.
II-IV s in f la rd a 3 4 so a t oM iladi.
II s in fd a c h o r a k la r b o ‘y ic h a o lib b o ris h m u m k in . M a s a la n , 1 
c h o r a k d a m a te m a tik a , 2 c h o ra k d a o n a tili v a h o k a z o .
III s in fd a y a r im y illik b o ‘y ic h a o lib b o rila d i. M a s a la n , 1 y a rim
y illik d a m a te m a tik a , 2 y a rim y illik d a o n a tili v a h o k a z o .
IV s i n f e s a y o p p a s ig a fa q a t m a te m a tik a g a b ag M sh lan ad i.
III-IV s in fla rd a k o ‘p in c h a m u r a k k a b m a s a la la r u s tid a is h la s h
u c h u n fa k u lta tiv m a s h g ‘u lo tla rd a m a s a la la r u s tid a is h la s h u c h u n 10 
s o a t a jra tila d i.
B o sh lan g M c h s in fla rd a m a te m a tik a fa n id a n f a k u lta tiv m a sh - 
g ‘u lo tla r ta x m in iy re ja s in i k e ltira m iz .
B o sh lan g M c h s in f la rd a fa k u lta tiv m a s h g ‘u lo tla rn i ta s h k il e tish
m o h iy a ti j u d a k a tta a h a m iy a t k a s b e ta d i. F a k u lta tiv m a s h g ‘u lo tla rd a
70

---

d a r s lik m a te ria lla rin i ta k ro r la m a y d ig a n m a te r ia lla r o ‘r g a n ilib , le k in
e ’tib o r b o s h la n g N c h s in f o ‘q u v c h ila r in in g d a rs d a n o lg a n b ilim in i 
m u s ta h k a m la s h v a c h u q u r la s h tiris h g a q a r a tilis h i lo zim .
A y n iq s a , sh a rq m u ta f a k k ir la ri ijo d in i o ‘r g a n is h , m a te m a tik a
d a r s la r i s a m a r a d o r lig in i o s h iris h d a ta rix iy m a te r ia lla rd a n fo y d a la n is h
h a r b ir m a s h g ‘u lo tla rd a ta v s iy a e tila d i. M a sa la n ,
1 -m a s h g ‘u lo td a A b u R a y h o n B e ru n iy ;
2 - m a s h g ‘u lo td a Ib n S in o , k e y in g is id a A l- X o ra z m iy , U lu g ‘b e k
k a b i m u ta f a k k ir la r m e ro s id a n b o s h la n g N c h s in f g a x o s to m o n la ri 
o ‘rg a n ila d i.
IV s in fd a fa k u lta tiv m a s h g ‘u lo tla r d a o ‘rg a n is h m u m k in b o N g a n
ta x m in iy r e j a - A b u A li ib n S in o g a b a g N s h la n g a n m a s h g ‘u lo t n a - 
m u n a s in i s iz la rg a h a v o la e ta m iz .
1- m a s h g ‘u lo t. A b u A li ib n S in o h a q id a m a ’lu m o t.
2 - m a s h g ‘u lo t. A b u A li ib n S in o n in g ,,A l-h is o b “ n o m li a s a ri. Ib n
S in o n in g ,,A s h - s h if o “ n o m li a s a ri b o N im la rid a n b iri r iy o z iy o t, h iso b
( a r ifm e tik a ), h a n d a s a (g e o m e tr iy a ) v a a lja b r ( a lg e b ra ) f a n ig a b a g N s h ­
la n g a n .
Ib n S in o a rifm e tik a s i a ra b tilid a y o z ilg a n b o N ib , t o ‘rt b o N im d a n
ib o ra t.
B irin c h i bo N im d a tu rli k e tm a -k e tlik so n la r x o ssa lari b a y o n etilgan.
I k k in c h i b o N im d a s o n la r te n g lig in i te n g s iz lig i b ila n s o lis h tir is h
a m a lla r i k o ‘rsa tila d i.
U c h in c h i b o N im d a a r if m e tik a n in g g e o m e tr iy a q o n u n la rid a n ay - 
r im la ri b ila n b o g N a n is h ifo d a la n a d i.
T o ‘rtin c h i b o N im d a a rif m e tik v a g e o m e tr ik k o ‘r s a tm a li v o s ita la r 
a n iq la n a d i.
I V s in fd a m a te m a tik a d a n fa k u lta tiv m a s h g ‘u lo tla r d a q u y id a g i 
x o s s a la r d a n fo y d a la n is h m u m k in .