Boshlang'ich sinflarda matematika o'qitish metodikasi
2 -§ . 0 ‘q itis h n i ta s h k il q ilis h n in g d a r sd a n ta s h q a r i
Download 7.79 Mb. Pdf ko'rish
|
8boshsinfmatematikapdf
|
1 2 -§ . 0 ‘q itis h n i ta s h k il q ilis h n in g d a r sd a n ta s h q a r i
s h a k lla r i M a te m a tik a d a n « s in fd a n ta s h q a ri ish » d e y ilg a n d a o ‘q u v c h i- la m in g d a rs d a n ta s h q a ri v a q td a ta s h k il q ilin g a n , d a s tu r b ila n bogM iq boM gan m a te r ia l a s o s id a ix tiy o riy lik ta m o y ilig a a s o s la n g a n m a s h - g ‘ u lo tla r tu s h u n ila d i. 1. Matematikadan sinfdan tashqari ishlaming mohiyati va uning turlari S in fd a n ta s h q a r i is h la r o ‘q u v c h ila m in g m a te m a tik b ilim la rin i c h u q u r la s h tir s h v a k e n g a y tir is h , m u ra k k a b m is o l v a m a s a la la m i y e c h is h n i m a s h q q ilis h , m a te m a tik a n in g h a y o t b ila n bogM iq boM gan 73 to m o n la rin i o c h a d ig a n v a d a s tu rg a k ir m a g a n b a ’zi s a v o lla r b ila n ta n is h tiris h n i m a q s a d q ilib o la d i. S in fd a n ta s h q a ri is h la m in g q u y id a g i tu rla ri u c h ra y d i: M a te m a tik t o ‘g a ra k la r, o lim p ia d a la r, q iz iq a rli m a te m a tik k e c h a la r, m a te m a tik e k s k u rs iy a la r. S h u n in g d e k , m a te m a tik g a z e ta n i c h iq a ris h , m a te m a tik v ik to rin a v a b u r c h a k la m i ta s h k il q ilish . S in fd a n ta sh q a ri is h la r o rq a li q u y id a g ila r a m a lg a o s h irila d i: b ilim la rn i v a a m a liy k o ‘n ik m a la m i c h u q u rla s h tir is h h a m d a k e n g a y tiris h ; o ‘q u v c h ila m in g m a n tiq iy ta fa k k u rla r in i, to p q irlik la r in i, m a te m a tik z iy ra k lik la r in i riv o jla n tiris h ; m a te m a tik a g a q iz iq is h la r in i o r tti rish , q o b iliy a tli v a la y o q a tli b o la la m i to p is h , ta la b c h a n lik , iro d a n i ta rb iy a la s h , m e h n a tg a m u h a b b a t, m u s ta q illik , u y u s h q o q lik v a in so n i- y lik n i ta rb iy a la sh . S in fd a n ta sh q a ri is h la r d a r s la rg a n is b a ta n b a ’zi fa rq q ilu v c h i x u s u s iy a tla rg a ega: 1. 0 ‘z m azm u n i b o ‘y ic h a m atem atik a d astu rig a taalluqli em as. A m m o b eriladigan b ilim lar o ‘q u v ch ilam in g k u ch ig a m o s boMishi kerak. 2. S in fd a n ta s h q a ri is h la r im k o n i b o r ic h a b a r c h a o 'q u v c h il a m i j a l b q ilis h i, y a ’n i q iz iq a rli boM ishi z a ru r. P a s t o ‘z la s h tiru v c h i o ‘q u v c h ila r h a m q iz iq is h y o rd a m id a fao l o ‘q u v c h ila r g a a y la n is h i m u m k in . 3. S in fd a n ta s h q a ri is h la r ix tiy o riy lik ta m o y ilig a a s o s a n ta s h k il q ilin a d i, le k in q iz iq is h n i t a ’m in la s h lo z im . B u m a s h g ‘u lo tla r g a b a h o q o ‘y ilm a y d i, a m m o fao l is h tiro k e tg a n o ‘q u v c h ila r r a g ’b a tla n tirila d i. 4 . M a s h g ‘u lo t m a z m u n i v a s h a k lla rig a q a ra b , 1 0-12 m in u td a n 1 s o a tg a c h a m o M jallan g an boM ishi m u m k in . 5. S in fd a n ta s h q a ri is h la m in g m a z m u n i v a s h a k lla rin in g tu rli- tu m a n lig i. S in fd a n ta sh q ari ishlarga: q iz iq arli m a tn li m a salala r, oMkir z e h n lilik k a o id m a salala r, h azil m a salala r, b e rilg a n m a ’lu m o tlari etish- m a y d ig a n y o k i b e rilg a n m a ’lu m otlari o rtiq c h a m a salala r, m a n tiq iy m a salalar, q iz iq a rli m a tem atik v o q ea la r, a rifm e tik reb u sla r, o ‘y in la r, fo- k u sla r, b o sh q o tirm a la r tarix iy m a ’lu m o tla r b e rish v a b o sh q a la r k iradi. M a k ta b a m a liy o tid a h o z ir q u y id a g ila r u c h ra y d i: m a te m a tik 10 m in u tlik la r, so a tlik la r, m a te m a tik a k e c h a la r i, m a te m a tik a t o ‘g a ra k - la ri, e r ta lik la r, v ik to rin a la r, ta n lo v la r, o lim p ia d a la r. S in fd a n ta s h q a ri is h la m i ta s h k il q ilis h v a oM kazish m e to d ik a s i q u y id a g ila rg a a s o s la n is h i k era k : 74 1. D a r s d a o ‘q u v c h ila r o lg a n b ilim , m a la k a v a k o ‘n ik m a la m i h i so b g a o lg a n h o ld a o ‘tk a z ila d i. 2. S in fd a n ta s h q a ri is h la r o ‘q u v c h ila m in g x o h is h i, h a v a s k o r lig i, ijo d k o rlig i ta m o y illa rig a a s o s la n is h i v a u la rn in g in d iv id u a l fik rla rin i q o n iq tiris h m a q s a d id a ta s h k il q ilin a d i. 3. S in fd a n ta s h q a ri ish la rn i o ‘tk a z is h s h a k lla ri d a r s la rd a n fa rq q ilib , q iz iq a r li to m o n i k u c h li b o ‘la d i. B u n in g u c h u n z a r u riy s h a rt sh u k i, o ‘tk a z ila d ig a n is h n in g re ja la s h tirilis h i v a tiz im lilig in in g m u - ra k k a b lig id a d ir. Q u y id a s in fd a n ta s h q a r i m a s h g ‘u lo tla r o ‘tk a z is h re ja s in i k e lti ra m iz . M a te m a tik a fa n id a n s in fd a n ta s h q a r i ta d b ir la r re ja si № Tadbir shakli Tadbir mavzusi Tadbir maqsadi 0 ‘qituvchi faoliyati 0 ‘quvchi faoliyati 1 Matematik o‘yinlar Sehrli kvadrat Tez va aniq hisoblash ~ T 0 ‘yinni boshqar- ish, o'quvchilarni qiziqtirish va sehrli kvadrat tarixi bilan tanishtirish Mantiqiy fikrlash 2 Qiziqarli matematik soatlar Rebuslar, fokuslar, Krsvordlar Matematika darslarida olingan bilimlarni chuqur lashtirish Turli rebuslami, krasivordlami tay yorlash Rebuslar va kros- vordlami topish 3 Matematik viktorina Hamma narsalami bilishni is- tayman Murakkab masalalar Turli murakkab masalalami tayyor lash va viktorinani boshqarish Hamma masala- larni bilishga intiladi- lar 4 Matematika ertaligi Tarixiy masalalar Tarixiy mi sollami o'rganish Misollami tayyor lash .jvaertaliklami boshqarish. Tarixiy misollarga qiziqti rish Misol- larni yechishg a harakat qilish 5 Matematik to'garaklar Mashhur matematik olimlaming hayoti va faoliyati Olimlar- ning mate matikaga qo'shgan hissasi, ma- tcmatika ta- Matematika to‘ga- ragini boshqarish va ssenariy yozish Tarixiy material lar to‘p- lami 75 rixini chu- qur o'rga- nish 6 Devoriy gazeta Qiziqarli tarixiy hi- koyalar, olimlarning ijodi va hayotidan yangiliklar O'quvchila rning dun- yoqarashini shakllan- tirishga cr- ishish Devoriy gazeta uchun material to‘plash Devoriy gazcta- larni chiqarish va tari xiy ina- tcriallar- ni o‘rga- nish 7 Ekskursiya- lar Tarixiy muzeylarga sayohatlar- ga olib bo orish Milliy gra- fika, Gco- metrik shakllar bi- lan tanishti- rish Ekskursiya jaray- onida tarixiy mate- riallar bilan tan- ishtirish Matema- tikadan yangi bilim- larga ega bo'lish M a te m a tik a d a rs la ri sa m a ra d o rlig in i o s h iris h d a ta rix iy m a te r ia lla rd a n fo y d a la n is h reja si № 0 ‘rganiladigan mavzular nomi Darsning borishi Kutiladigan natija Tarixiy tu- shunchalarni shakllantirish manbaalari 1 Natural sonlami raqamasiyasi va ular ustida arif- metik amallar Yashash uchun raqamlarni za- rurligi, uni xalq ijodiyoti va qadriyatlarida ifodalanishi Raqamlarni pay-do bo'lish zaruriyati va asoschilari Al- Xorazmiyning «Hind kitobi» riso- lasi ahamiyatini bilishva vatanpar- varlik hissiyotini tarbiyalash Xalq og'zaki ijodiyoti, ma- sal, topishmoq mutafakkirlar ta’limotidir 2 Miqdorlar: uzunlik, yuza, vaqt, hajm, og'irlik tushun- chalari va o'lchov birlik- lari Turli miqdorlar- ni kelib chiqish tarixi, ulami har kunlik hayotga ishlatilishi. O'quvchilami aniq, mantiqiy fikrlashga o'rga- tish O'nli pozision tizimini o'lchov birliklarida tatbiq ctilishi. O'quvchilar ongli ravishda buni ish- latishi Turli xalqlar- da miqdorlarni o'lchashda turli o'lchov birliklari, ular- ning nomlari. Turli o'lchov asboblari soat, chizg'ich, palitka va h.k.) 76 3 Kasrlar va ulush tushunchasi Ulush va kasr tushunchalari kelib chiqish ta rixi, turli xalq- larni bular to‘g ‘- risidagi fikrlari Kasrlarni kundalik hayotda masala- misollarni ycchish- da to'g'ri tatbiq etilishi. Vatan- parvarlik tarbiya Qadimiy Misr, Bobilliklami kasr haqidagi ta’limoti. O'rta Osiyolik olim- laming, xusu- san G'iyosiddin al-Koshiyning «Arifmetika ka- liti» asari. Ibn Sino. Bcruniy ijodi 4 Algebra ele- mentlari: sonli va o'zgaruvchi ifodali lushun- chalari, tcng- sizliklar va tcnglamalar yechish Algebrik tu- shunchalarni ke lib chiqish tari xi. Matcmatik bilimlarni chu- qurlashtirish. Mantiqiy abst- rakt fikrlashga o'rgatish Algebra clement- larini ongli rav ishda tushunish, bilish, to'g'ri tat biq ctish. Buyuk ajdodlarimiz ijodi bilan yaqindan tan- ishish. Milliy o'z- likni anglash hissi- ni tarbiyalash Muhammad - al-Xorazmiyni «Al-jabr va al- muqobala» asari va uning ahamiyati. Qadimgi Misr papirusilari- dagi ma’lu- motlar, qa dimgi Y unon olimlarining ta’limoti. Umar Hay- yom ijodi 5 Geomclriya cle ment lari: nuqta, lo'g‘ri chiziq, kcsma, burchak, uchburchak, lo'nburchak, to'g'riburchak, ko'pburchak, aylana, kvadrat, yuza va h.k. Geometrik figu- ralami chizish, oMchash, geo- metrik masala- larni ycchish, kundalik hay otga tatbiq ctish O'quvchilarning fazoviy tasavvur- larini abstrakt fikr- lashini rivojlanadi, amaliy malakalar tarkib topadi Evklidning «Ncgizlar» asari, Pito- goming ilmiy maktabi, ijodi. Barcha buyuk O'rta Osiyo olimlari ijodi, faoliyati 6 Masalar ycchish Mantiqiy fikr- lash, analiz va sintczni qo‘l- lashga o'rgatish. laqqoslash, umumlashtirish, konkrctlashti- rishga, yo'nal- tirishga o'rgatish Matemalik bilim larni amaliyotga tatbiq qilish. Ma- sala yordamida tarbiya muammo- larni hal qilish Qadimgi Misr papiruslaridan boshlab hozirgi davrn- ing turli man- balari 77 S h u n i t a ’k id la s h lo z im k i, in d iv id u a l v a g u ru h li m a s h g ‘u lo tla r tiz im li r a v is h d a o ‘tk a z ilm a s lig i, a k s in c h a , a s o s iy ish s in fd a b a ja ril- ish i k e ra k . S in fd a n ta sh q a ri ish s in fd a g i d a rs s h a k lig a n is b a ta n b ir q a - to r o ‘z ig a x o s x u s u s iy a tla rg a ega: 1. 0 ‘z m a z m u n i b o ‘y ic h a u d a v la t d a s tu ri b ila n c h e k la n m a g a n , m a te m a tik m a te ria l o ‘q u v c h ila m in g b ilim la ri v a m a la k a la rig a m o s r a v is h d a b e rilis h i k e ra k . 2. B o s h la n g ‘ic h s in fla rd a b o la la m in g m a te m a tik a g a n is b a ta n t o ‘p la n g a n tu r g ‘un q iz iq is h la ri h a q id a h a li g a p irib b o N m a y d i. 3. T o p q irlik , z iy ra k lik , te z h is o b la s h la r, y e c h is h n in g s a m a ra li u s u lla rid a n fo y d a la n is h r a g ‘b a tla n tirilis h i k e ra k . 4. D a rs la r 4 5 m in u tg a r e ja la s h tir ilg a n h o ld a s in fd a n ta s h q a ri m a s h g ‘u lo tla r m a z m u n ig a v a o ‘tk a z ilis h s h a k lla rig a q a r a b 10-12 m in u tg a h a m , b ir s o a tg a h a m m o ‘ lja lla n g a n boM ishi m u m k in . 5. S in fd a n ta sh q a ri is h la r s h a k l v a tu rla ri (q iz iq a rli m a te m a tik a s o a tla ri, to ‘g a ra k la r, v ik to rin a la r v a h .k .) q a ra b m a z m u n in in g tu rli tu m a n lig i b ila n x a ra k te rla n a d i. M a te m a tik a m in u tlik la rid a , to p s h iriq la rg a q iz iq is h u y g ‘o tis h v a q u v v a tla s h u c h u n b u to p s h iriq la r d a r s la rd a b e rila d ig a n o d d iy m a te m a tik to p s h iriq la r g a o ‘x s h a s h boM m aslig i k e ra k . M a s h g ‘u lo t o ‘tk a z is h u c h u n h a r x il q iz iq a rli a rif m e tik v a g e o m e tr ik m a z m u n li m a s a la la r, q iy in ro q m a s a la la r, h a z il m a s a la la r, m a s a la la r tu z is h g a d o ir m a s a la la r, q iz iq a rli k v a d r a tla r, re b u s la r , to p - is h m o q la r v a b o s h q a la r m a te ria l b o ‘lib x iz m a t q ila d i. M a te m a tik to ‘g a ra k m a te m a tik a d a n tiz im li s in fd a n ta s h q a ri ish - n in g e n g k o ‘p ta rq a lg a n id a n b iri. U n in g a s o s iy v a z ifa s i - m a te m a ti k a g a a lo h id a q iz iq is h k o ‘r s a tg a n o ‘q u v c h ila r b ila n b a ja r ila d ig a n c h u q u r la s h tirilg a n ish. M a te m a tik t o ‘g a r a k ish i q iz iq a rli m a te m a tik a s o a tla rid a n q u y i- d a g ila r b ila n fa rq q ila d i: M a te m a tik a to ‘g a r a g ig a o ‘q u v c h ila r ta n la s h d a u la m in g m a te m a tik a g a n is b a ta n a lo h id a q iz iq is h la r in i, m o y illik la ri v a im k o n iy a t- la rin i h is o b g a p lis h k e ra k . M u s ta q il r a v is h d a k o ^ g a z m a li q u ro lla r (a b a k la r, b a ’z i o ‘y in la r u c h u n m is o lla r y o z ilg a n k a r to c h k a la r v a b o s h q a la r) ta y y o rla y d ila r, m a te m a tik a k e c h a la ri o ‘tk a z is h g a ta y y o rg a rlik k o ‘r a d ila r v a h o k a z o . M a te m a tik a t o ‘g a ra g in i o ‘tk a z is h u c h u n o ld in d a n u n in g ish re - ja s in i tu z is h k e ra k . N a m u n a u c h u n ik k in c h i y a r im y illik d a 1-s in fd a 78 o ‘tk a z ilg a n b a ’zi to ‘g a ra k m a s h g ‘u lo tla rin in g ta x m in iy re ja la rin i k e ltira m iz : Download 7.79 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|