Boshlang'ich sinflarda tinish belgilarini o'rgatish metodikasi mundarija. Kirish I -bob. Tinish belgilarini doir bilimlar shakllantirish

Ba'zi hollarda intonatsiya va tinish belgilariga mos kelmaslik holatlari
1) To'xtatib bo'lmaydi va vergul:
U bir nechta sakrashni amalga oshirdi, ammo ular ushlay olmasliklarini anglab, orqada qolib ketishdi.
Agar biror kishi kasal bo'lib qolsa, u shifokor uchun pul bo'lishi kerakligini eshitish g'alati.
Nima bo'lganini bilib, ular darhol kelishdi.
Chiqish: "Eshitish uchun" harfi - xatolar manbai.
2) pauza mavjud, ammo vergul yo'q.
Yoshi qari qalpoq o'rmonidan o'tib, ufqdan tashqariga chiqdi.
Kuzgi partizalar bilan aloqa qilish uchun kuz, nazari qishloqni yoqib yubordi.
Va boshqa dengiz suvining chetida suzing, boshqa bir joyda boshqa bir qatorni topa olmaysiz.
Tinish belgilari - Bu tinish belgilarini tanlash shartlari (i.e.dan foydalanish yoki iste'mol qilinmaydigan) ko'rsatma. Tinish belgisini tanlash uchun sharoitlar - bu takliflarning grammatikasi, semantik va intonatsion xususiyatlari va ularning qismlari.
Eslatma.
Tinish belgilarini shakllantirish kerak bo'lgan joyni aniqlash xususiyatlari (belgilar) ga muvofiq ravishda topish mumkin. Tinish qoidalarini qo'llashning muhim belgilari:

1. 
   morfologik: Birlashish, og'zakilik, tutib berish, kasaba uyushmalar, individual zarralar mavjudligi;
   

2. 
   sintaksis: Ikki yoki undan ortiq grammatik asoslar, apellyatsiya, noto'g'ri so'zlar, hukmning alohida a'zolari, bir hil a'zolar, boshqa birovning nutqi;
   
3. 
   ovoz: qiyinchilik va boshqa intonatsiya turlari bilan talaffuz qilish;
   
4. 
   semantik: sababni ifodalash va boshqalar.
   

II BOB. O‘zbek tili punktuatsiyasining tamoyillari va qo’llanish qoidalari.
2.1. O‘zbek tili punktuatsiyasining tamoyillari haqida tushunchani shakllantirish
Punktuatsiya yozma fikrni aniq va ravon, tushunarli va ifodali bayon qilishda muhim ahamiyatga egadir. Yozma nutqning ayrim leksik-garammatik vositalar bilan ifoda qilish mumkin bo‘lmagan tomonlarini ifoda qilishda punktuatsiyaning ahamiyati yanada ortadi. Punktuatsiya tilshunoslikda uch ma’noda qo‘llanadi: tinish belgilari sistemasi va ularninq qo‘llanish qoidalari haqidagi bilim; tinish belgilarining qo‘llanishi haqidagi qoidalar to‘plami; tinish belgilari. Umuman, punktuatsiyaning tekshirish ob’ekti tinish belgilaridir. Punktuatsiya grafika va orfografiya, sintaksis, intonatsiya bilan uzviy aloqadordir. O‘zbek tili punktuatsiyasining birinchi asosi o‘zbek tilining grammatik sistemasi nutqning mazmun, intonatsiya va tuzilish tomonlarining bir butunligini tashkil qiladi. Bu o‘zbek tili punktuatsiyasining negizidir. O‘zbek tili punktuatsiyasining ikkinchi asosi rus tilining punktuatsion sistemasidir. Bu o‘zbek tilidagi ko‘pchilik tinish belgilarining rus tilidan o‘zlashganligi, rus tili punktuatsiyasining ilmiy va nazariy jihatdan chuqur ishlanganligi, bilan bog‘liq. Punktuatsiya prinspi (tamoyili)–tinish belgilarining qaysi usul va tartibda qo‘llanilishi demakdir.