Botaniкa (Ma'ruza matnlari) Toshkent -2011 2 Sizga tavsiya etiladigan “Botanika”

“quyosh, hayot va xlorofill” nomli asarini yozadi. Bu asarda fotosintez jarayoni tabiatda energiyaning 
saqlanish va bir turdan ikkinchi turga o‘tish qonuniga amal qilshi bayon qilingan. 
Bu jarayonni 1840-yilda J. B. Busenko tomonidan taklif qilingan quyidagi formula bilan ifoda-
lash mumkin.
YORUG‘LIК
 
6 CO
2
 + 6 H
2
O 
 C
6
 H
12 
O
6 
+ 60
2 
+ 674 kkal
xlorofill 
Fotosintez jarayoni natijasida barcha tirik organizmlar uchun zarur bo‘lgan organik moddalar 
hosil bo‘ladi. 
Olimlarning hisoblashlaricha Yer sharidagi barcha yashil o‘simliklar har yili 2 mlrd. t azot, 6 
mlrd. t fosforni o‘zlashtirib 170 mlrd. t uglerod hosil qiladi. Bunda 500 mlrd. t suvni parlatib, 400 mlrd. 
t organik moddalar hosil qiladi va 460 mlrd. t kislorod ajratib chiqaradi. 
Nafas olish barg uchun asosiy vazifalardan biri hisoblanadi. Bu jarayon natijasida murakkab or-
ganik moddalar kislorod ishtirokida suv va karbonat angidridga parchalanadi. Parchalanish natijasida 
hosil bo‘lgan energiya organizmlar tomonidan foydalaniladi. 
C
6
H
12
O
6
 Q 6O
2
 
 6SO
2
 6H
2
O Q 2721,8 kdj. 
Suv bug‘lanish jarayoni natijasida o‘simlik tomonidan shimilgan suv barg vositasida parlatiladi. 
Bu jarayon natijasida ajratilgan mineral moddalar o‘simlik tomonidan foydalaniladi. Suv bug‘latish 
xususiyati tufayli o‘simlikda tinimsiz suv harakati ta’minlanadi. Suv bug‘lanish jarayoni tufayli, cho‘l 
zonasida o‘suvchi o‘simlik tanasining harorati havo haroratiga nisbatan 7-8
0
C ga past bo‘ladi. Masa-
lan: Bir tup makkajo‘xori yoz bo‘yi 150 kg suv parlatsa, kungaboqar 200 kg, mosh 5 kg, suv 
bug‘latadi. 1ga maydondagi suli eqilgan joydan 3 000 000 kg, karam ekilgan joydan 2700 kg suv 
bug‘latiladi. 
1000g shimilgan suvning 990 gr parlatilsa 10gr o‘simlikda saqlab qolinadi. Кunduzi 1m
2
barg 
yuzasi 50. 250gr suv bug‘latilsa, kechasi 1-20g suv bug‘latadi.