Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

Ishlab chiqarish va ijtimoiy-madaniy sohalardagi jamg‘arish bir-biridan 
farqlanadi. Jamg‘arilgan mablag‘larning iqtisodiyot real sektori asosiy kapitallari 
va aylanma mablag‘larini kengaytirishga ketadigan qismi ishlab chiqarish 
sohasidagi jamg‘arishni hosil qiladi. Ishlab chiqarish sohasidagi jamg‘arish 
iqtisodiy o‘sishning muhim omilidir. 
Ijtimoiy - madaniy sohadagi jamg‘arish uy-joy fondini, kasalxonalar, o‘quv 
muassasalari, madaniyat, sog‘liqni saqlash, sport muassasalari, ya‘ni ijtimoiy soha 
tarmoqlarini kengaytirish, rekonstruktsiyalash, yangilashga sarflanadi. Mazkur 
sohalarni kengaytirish ham ishlab chiqarishni rivojlantirishning zarur shartidir. 
Jamg‘arishning hajmi va tarkibi iqtisodiy o‘sish sur‘atlarini belgilab berishda 
hal qiluvchi omildir. Jamg‘arish normasi jamg‘arish fondining butun milliy 
daromad hajmiga nisbati bilan aniqlanadi: JN = JF/MD x 100,
Bu yerda, JN-jamg‘arish normasi, JF-jamg‘arish fondi, MD-milliy daromad. 
Jamg‘arish normasining ham o‘z chegarasi bo‘lib, uni oshirish iqtisodiy 
jihatdan samarasiz bo‘lib chiqishi va salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. 
Masalan, uning haddan tashqari ortishi natijasida investitsion sarflar samaradorligi 
pasayib ketishi mumkin, chunki kapital mablag‘lar hajmi bilan qurilish 
tashkilotlarining quvvatlari, materiallar va uskunalar yetkazib berish imkoniyatlari, 
infratuzilmaning 
rivojlanishi 
o‘rtasida 
nomutanosiblik 
paydo 
bo‘ladi. 
Mablag‘larning sochilib ketishi natijasida ob‘ektlarni barpo etish muddatlarining 
cho‘zilib ketish xavfi oshadi, oqibatda ular qimmatlashadi, barpo etish 
jarayonidayoq ma’naviy jihatdan eskiradi, tugallanmagan qurilishlar ko‘payadi. 
Oqibatda iqtisodiy o’sish sur’atlari pasayib ketish tamoyiliga ega bo’ladi. 

---

296 
Shunday qilib, jamg‘arish iqtisodiy o‘sish sur‘atlari va sifatiga faqat o‘zining 
miqdori bilangina hal qiluvchi ta‘sir ko‘rsatib qolmaydi. Fan-texnika taraqqiyoti 
sharoitida ulardan foydalanish samaradorligi birinchi o‘ringa chiqadi. 
Jamg‘arish milliy daromadning bir qismi hisobiga amalga oshadi va shu 
sababli uning hajmi ko‘payishini belgilaydigan omillar, jamg‘arish miqdorini ham 
belgilab beradi. Bu omillardan asosiylari mavjud texnologiya qo‘llaniladigan 
resurslar massasi va ularning unumdorligidir. Jamg‘arish miqdori ishlab chiqarish 
jarayonida xomashyo, materiallar, energiyani tejab-tergab sarflashga ham bog‘liq. 
Mahsulot birligiga ular sarfini kamaytirish moddiy vositalarning muayyan 
miqdorida mahsulotlarni ko‘proq hajmda ishlab chiqarishga imkon beradi. 
Jamg‘arishning miqdori milliy daromaddagi jamg‘arish va iste‘mol 
mablag‘lari o‘rtasidagi nisbatga ham bog‘liq bo‘ladi.