Bàrchà mîddàlàr ko‘p sînli bo‘linmàs zàrràlàrdàn àtîm

Yadrîning kàttàligi. Yadrîning ràdiusi tàjribà nàtijàsi àsîsidà

yozilgàn

=

1

3

0

R

R A                                               (31.1)

fîrmulà bilàn àniqlànàdi. Bu yerdà R

0

 = (1,2–1,7) · 10

-15

 m. Shuni

---

123

tà’kidlàsh zàrurki, àtîm yadrîsining ràdiusi dågàndà, yadrî kuch-

làrining  tà’siri  nàmîyon  bo‘làdigàn  sîhàning  chiziqli  kàttàligi

tushunilàdi. Yadrîning hàjmi ungà kiruvchi nuklînlàr sîni À gà

bîg‘liq  bo‘lsà-dà,  bàrchà  yadrîlàrdà  nuklînlàrning  zichligi  bir

õil. Yadrîning zichligi judà kàttà bo‘lib, r = 2 · 10

11

 kg/m

3

 àtrîfidà.

Bîshqàchà àytgàndà, 1 m

3

 yadrî màtåriàlining màssàsi 200 milliîn

tînnà bo‘làdi. Bu qàdàr kàttà màssà qàndày qilib bîg‘lànib turàr

ekàn?

Sinîv sàvîllàri

1. Àtîm yadrîsi tushunchàsini kim kiritgàn? 2. Nimàgà àsîslànib bun-

dày  tushunchà  kiritilgàn?  3.  Yadrî  àtîmdàn  qànchà  kichik?  4.  Àtîm

màssàsining qànchà qismi yadrîdà mujàssàmlàshgàn? 5. Ìàtåriyaning

qànchà  qismini  bo‘shliq  tàshkil  qilàdi?  6.  Yadrîning  prîtîn–nåytrîn

mîdulini kimlàr tàklif qilgàn? 7. Prîtîn qàndày zàrrà và u qanday õàràk-

tåristikàlàrga ega? 8. Nåytrîn qàndày zàrrà và u qanday  õàràktåristikàlàrga

ega? 9. Nuklîn qàndày zàrrà? 10. Àtîm yadrîsining màssà sîni nimàni

ko‘rsàtàdi? 11. Yadrîning zàryad sîni-chi? 12. Yadrî qàndày bålgilànàdi?

13. Yadrîdàgi prîtîn sîni àtîmdàgi elåktrînlàr sînigà tångmi? 14. Izîtîplàr

dåb qàndày elåmåntlàrgà àytilàdi? 15. Izîtîplàr nimàsi bilàn fàrq qilàdi?

16.  Vîdîrîdning  nåchtà  izîtîpi  bîr?  17.  Izîtîplàrgà  misîl  kåltiring.

18. Izîtîplàrning kimyoviy và fizikàviy õîssàlàri bir õilmi? 19. Izîtîplàrning

elåktrîn qîbiqlàri fàrq qilàdimi? 20. Izîbàrlàr dåb qàndày elåmåntlàrgà

àytilàdi? 21. Izîbàrlàr nimàsi bilàn fàrq qilàdi? 22. Yadrîning ràdiusi

qàndày àniqlànàdi? 23. Yadrîning ràdiusi dågàndà qàndày kàttàlik tushuni-

làdi? 24. Yadrîning zichligi nimàgà tång?