Bàrchà mîddàlàr ko‘p sînli bo‘linmàs zàrràlàrdàn àtîm

32-§.

---

124

Ìàssà  dåfåkti.  Yadrî  màssàsini  màss-spåktrîmåtrlàr  dåb

ataluvchi àsbîb yordàmidà kàttà àniqlikdà o‘lchàsh mumkin. Bun-

dày o‘lchàshlàrning ko‘rsàtishichà, yadrîning màssàsi uning tàrki-

bigà kiruvchi nuklînlàr màssàlàrining yig‘indisidàn kichik ekàn.

Bîshqàchà àytgàndà, nuklînlàrdàn yadrî hîsil bo‘lishidà

Dm = [Z × m

p

 + (A - Z )m

n

] - m

ya

  

                 (32.1)

gà tång màssà yetishmîvchiligi vujudgà kålàdi. Bu yerdà m

p

, m

n

,

m

ya

 – mîs ràvishdà prîtînning, nåytrînning và yadrîning màssàlàri.

Ìàssàning  yetishmàgàn  bu  qismi  màssà  dåfåkti  dåyilàdi.  Bizgà

mà’lumki (I qism, 35- § gà qàràng), màssàning hàr qàndày Dm

o‘zgàrishigà enårgiyaning Dmc

2

 

o‘zgàrishi mîs kålàdi. Àynàn shu

enårgiya yadrîni bir butun tutib turàdi và bîg‘lànish enårgiyasigà

tång:

E

bog‘

 = Dmc

2

 = [Z × m

p

 + (A - Z )m

n

 - m

ya

]ñ

2

.       (32.2)

Òàbiiyki, turli yadrîlàr uchun bîg‘lànish enårgiyasi hàm tur-

lichà. Ulàrni taqqoslab, qàysilàri bàrqàrîr, qàysilàri esà båqàrîrrîq

ekànligini qàndày àniqlàshimiz mumkin? Buni àniqlàshning yagînà

yo‘li  hàr  bir  nuklîngà  to‘g‘ri  kåluvchi  bîg‘lànish  enårgiyasini

sîlishtirishdir.