Ekonomikalıq shıǵınlar túsinigi, olardıń túrleri hám quramı
Bazar qatnasıqları jaǵdayında hár qanday kárxananıń baslı maqseti joqarı payda alıwdan ibarat bolıp esaplanadı.
Bul maqsetke erisiwdiń real múmkinshilikleri óndiris shıǵınları hám sol kárxana islep shıǵarǵan ónimge bolǵan talaptıń dárejesine baylanıslı. Ádette shıǵınlar degende ónim islep shıǵarıw ushın sarplanǵan qárejetler túsiniledi. Óndiris shıǵınların jámiyetlik kóz-qarastan hám kárxana kóz qarasınan alıp qaraw kerek. Jámiyetlik óndiris shıǵınları ónim óndiriw ushın sarplanǵan tolıq miynet qárejetlerine teń boladı. Al ónim óndiriw ushın kárxana esabınan sarplanǵan shıǵınlar kárxananıń óndiris shıǵınları dep ataladı. Marksistlik teoriya kóz-qarasınan alıp qaraǵanda óndiris shıǵınları sol ónimdi óndiriw ushın sarplanǵan shiyki zat, material, janılǵı, xızmet haqı qárejetlerinen ibarat bolıp tabıladı. Al házirgi waqıtta bolsa, ekonomistler óndiris shıǵınların resurslardıń sheklengen-ligi menen baylanıstırıp kórsetedi.
Ekonomikalıq shıǵınlar - bul firma tárepinen resurslardı jetkerip beriwshilerge tólenetuǵın haqı bolıp tabıladı.
Óndiris shıǵınları ishki hám sırtqı óndiris shıǵınları bolıp bólinedi. Sırtqı óndiris shıǵınları- shiyki zat, material, janılǵı ushın yaǵnıy kárxana ózi islep shıǵarmaytuǵın resurslar ushın tólenetuǵın qárejetler bolıp tabıladı.
Al, ishki óndiris shıǵınlarına kárxana ishindegi qárejetler kiredi. Mısalı, kárxana iyesi ózine ózi xızmet haqı tólemeydi, imárat ushın arenda haqısın almaydı yamasa sawda ushın qárejet jumsaǵan bolsa onnan protsent almaydı. Biraq firma iyesi normal payda kóriwi tiyis. Eger ol bul paydanı almasa, islemegende bolar edi. Kárxana iyesi alatuǵın normal payda da óndiris shıǵınlarına kiredi.
Óndiris shıǵınlarınıń muǵdarı óndirilgen ónimlerdiń kólemine baylanıslı boladı. Óndiris kólemi artsa, óndiris shıǵınları da kóbeyedi. Usıǵan baylanıslı óndiris shıǵınların turaqlı hám ózgermeli óndiris shıǵınları dep ekige bólemiz.
Do'stlaringiz bilan baham: |
