Бури зиёму аммадов


Download 4.09 Mb.
Pdf ko'rish
bet47/79
Sana30.08.2023
Hajmi4.09 Mb.
#1671390
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   79
Bog'liq
Pedagogika (Bo\'ri Ziyomuhammadov)

«С орлом
танда 
c o f
фикр булади» деган 
халк, мак,олидан келиб чи^иб, ёшликданок, соглик,ни сакутшга, 
вак,тни бекор утказмасликка даъват этади: «Икки нарса борким, 
купчилик уларнинг кддрига етмайди: бири 
сорлик,, 
иккинчиси буш 
вак,т». Имом ат-Термизий туплаган \адислар орасида болаларни 
ахлок,-одоб, мархумларга хурмат ру\ида тарбиялаш таргиб этилади.
Урта аср ижтимоий-фалсафий фикр тараккиёти мутафаккир Абу 
Наср Форобий номи билан боглик, булиб, унинг инсон камолоти 
х,ак,идаги таълимоти таълим-тарбия со^асида катта ах;амиятга эга. 
Ф оробий таълим-тарбиянинг асосий вазифаси жамият талабларига 
жавоб бера оладиган ва шу жамият учун хизмат к,иладиган етук 
инсонни тарбиялаш дан иборат, деб билган ва тарбияланганлик- 
нинг узига хос мезонини ишлаб чик,к,ан.
Форобийдан кейин Ибн Сино, Беруний, Махмуд Кошгарий, Юсуф 
Хос Хожиб, Кайковус, Умар Хайём ва боищалар тарбия якунида 
эришиладиган ижтимоий сифатлар тугрисида фикр юритганлар.
Буюк мутафаккир Алишер Навоий узининг бадиий асарларида 
ком ил инсон образларини яратиб, таълим-тарбия тугрисидаги 
ф икрларини ифодалаган булса, маърифий асарларида х,ар бир и н ­
сон акдли, ахлоьуш, билимдон, ок,ил, доно, софдил, саховатли, 
сабр-к,аноатли, адолатли, мурувватли, камтар, мард ва жасур 
булмоги лозим деб таъкидлаган.
Ш ахснинг ш аклланиш ида оила ж ам иятнинг асосий бугини 
сифатида катта роль уйнайди. Ш ахснинг ижобий ёки салбий хис- 
латлари асосан оилада таркиб топади ва умрининг охиригача унинг 
рух,иятида сакданади.
М актабгача тарбия янги жамоада вужудга келган хислатлар 
билан бойитилади. М актаб, академик лицей ва касб-хунар кол-
www.ziyouz.com kutubxonasi


лежларида етуклик куламида билим ва куникмалар ш аклланиш и 
билан бирга ижобий фазилатлар сайкал топади.
Олий укув юрти ва ундан кейинги юк,ори укув юртлари (асп и­
рантура ва докторантура)да барча ижобий ижтимоий сифатлар ма- 
ромига етказилиб, фазилат даражасига к>игарилади.
Расмий таълим-тарбия тизимидан ташкари маданий-маърифий 
муассасалар — радио, телевидение ва оммавий ахборот воситала- 
ри таъсирида шахсий хислатлар жамиятга, атроф-мух,итга муво- 
фиклаштирилади.
Маълум максадга йуналтирилган тарбия фаолиятида санъат, 
адабиёт, маданият муассасалари, ижтимоий ташкилотлар ва уюш- 
маларнинг фаолиятларидан фойдаланилади.
Бунда максадга йуналтирилган расмий таълим-тарбия шахе 
ривожланишида х,ал килувчи ах,амиятга эга.
Узбекистонда олиб борилган куп йиллик тадкикотлар ва мум- 
тоз адабиётлар та\лили шуни курсатдики, эркин ва фукаролик 
жамияти ^амда *укукли ва демократик давлат фукаролари куйи- 
даги ижтимоий сифатларга эга булишлари керак:
Акллилик. Бу тушунчанинг лугавий маъноси — фикр юритмок,, 
билмок деган мазмунни билдиради. Ш ундай экан, киши к,анча- 
лик куп фикр юритиб, куп билимга эга булса, шунчалик аклли 
^исобланади. Л екин одам чукур ф икр ю ритмай бош калардан 
курган, эшитганларини, китоблардан укиганларини ^амда устоз 
муаллимлар айтганини эсда саклаб колиб, шу йуллар билан о л и н ­
ган билимларга амал килиб юриши \а м мумкин. Бунда \а м ак^п 
иштирок этади, аммо бу х>олда акл ёрдамчи вазифани бажариб, 
киши куп хдм интеллектуал кучини сарфламайди. Доим шундай 
\а ёт кечириб юрган одамни аклли деб булмайди.
Лекин баъзи кишилар, укитувчи ва педагогларнинг айтганига 
ва китобларда ёзилганига карамай, ^ар бир нарсанинг негизига 
узлари етиб боришни истайдилар ва тайёр андозалар турганда, 
уларга амал к,илмай, *ар бир нарсага узлари мустакил ф икр ю ри­
тиб етишга ^аракат к,иладилар. Бундай киш илар аклли ^исобла- 
нади. Улар мустакил билим топиш ж араёнида анчагина аклий 
кувват ва вактларини сарфлайдилар.
Бундай аклий х;аракат купчиликка малол келгани учун аксар и - 
ят одамлар аклий куч-кувват ва маълум вакт сарфлаш дан кочиб, 
тайёр билимларни урганиб олиб куя коладилар. Натижада анча 
билимга эга киши булиб х;исобланадилар. Баъзида фан ном зоди 
ва го^о фан доктори х,ам буладилар. Б ирок бу билан улар ак,лли 
булиб колмайдилар.
Аклли б^лиш учун киши уз зим м асига анча кий ин чи ли кларни 
олиб, х,ар бир нарса устида мустакил ф икр ю ритиб, м устакил 
тадкикотлар олиб бориш йулида х,аракат килади.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Онадан киши аклли булиб тугилмайди. Хамма одамлар бир- 
дай, аьушни ишлатишга мойиллиги бор булиб тугилади, холос. 
Бир кишида бу мойиллик юкори, бошкдсида у кам булиши мум­
кин, бу табиий хол. Одам тугилганидан сунг, аклини канчалик 
куп ёки кам ишлатиши, даставвал, унинг ота-онаси, ака-опала- 
ри, кариндош-уруглари, сунг мураббий ва укитувчиларнинг саъй- 
харакатига бопш к.
Кундалик хаётда бола аклини ишлатиши учун шароит куйида- 
гича: ота ва оналар (баъзилар бундан мустасно) боласининг тугри 
йулдан 

Download 4.09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   79




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling