Butun nomanfiy sonlarni nomerlashni o`rganish metodikasi

I. 270-130=270-(100+30)=(270-100)-30=170-30=140

270-130=(200+70)-(100+30)=(200-100)+(70-30)=100+40=140

II. 340-60=340-(40+20)=(340-40)-20=300-20=280

340-160=340-(100+60)=(340-100)-60=240-60=180

Qo`shish va ayirishning yozma usullari.

“Ming” ichida yozma qo`shish va ayirishni o`zlashtirish-bu amallarni ko`p xonali sonlar ustida muvaffaqiyatli bajarish imkonini yaratadi. Yozma qo`shish va ayirish ketma-ket o`rganiladi. Yozma hisoblash ko`nikmalari oxirida avtomatizmga yetkazilishi nazarda tutiladi.

Yig`indini yig`indiga qo`shish qoidasi yozma qo`shish (ustun qilib qo`shish) ga nazariy asos bo`lib xizmat qiladi. Shu sababli, o`quvchilarga 2 xonali qanday qo`shilganligini tushuntirib berish so`raladi:

35+42=(30+5)=(40+2)=(30+40)=(5+2)=70+7=77 tegishli mulohazalardan keyin shu misolni ustun shaklida yechiladi:

35

+ 42 birliklarni birliklarga, o`nliklarni o`nliklarga qo`shamiz.

77

Taxtacha yangi misol 435+142 misol yoziladi va uni ham avvalgiga o`xshash yechilishi tushu ntiriladi.

435+142=(400+30+5)+(100+40+2)=(400+100)+(30+40)+(5+2)=500+70+7=577.

Bu yerda yuzliklar, o`nliklar, birliklar bir-biri bilan ho`shilganligini tushuntirilib, so`ngra uni ustun shaklida yoziladi: agar qo`shiluvchilarni birining ostiga ikkinchisini, ya'ni birliklarni yuzliklar ostiga ustun qilib yozilsa, uch xonali sonlarni qo`shish oson bajariladi; ustundagi mos sonlar qo`shiladi. Yozma qo`shishda hisoblash birliklar xonasidan boshlanishiga e'tiborini qaratish kerak.

O`quvchilarga sonlarni birining ostiga ikkinchisi to`g`ri yozdirish uchun 3 xonali songa 2 xonali sonlarni qo`shishini bajarishga doir mashqlar bajarish foydali. Chunki, o`quvchilar misollarni ustun hilib yozishda xatoga yo`l qo`yishlari mumkin. Masalan:

246

+ 35

596

Bunday xatolikning oldini olish maqsadida yozma qo`shish quyidagi tartibda foydali.

1) Birliklar yig`indisi va o`nliklar yig`indisi 10 dan kichik bo`lgan hollar.

2) Birliklar yig`indisi yoki o`nliklar yig`indisi 10 ga teng bo`lgan hollar.

3) Birliklar yig`indi yoki o`nliklar yig`indisi 10 dan katta bo`lgan hollar.

1. 
   321 2) 347 235 3) 437 437
   

+ 435 +223 +372 +326 + 281

756 570 607 769 718