Buxgalteriya hisobining me’yoriy-huquqiy va tashkiliy asoslari

2004-y. 1- 2004-y. 7- 2004-y

mait ?•.36 aprel 17-aprel

N•. 1335

2003-y. 2003-y. 2003-y.
12-mart 20-mart 20-mart h%45 N•.I 226
1998-yi1 1998-yil 1999-yil 30-oktabr 23-dekabr I-yanvar
N•.57 N•.578
1998-yi1 1999-yil 1999-yil

2-noyabr 23-dekabr l-

' 19 BHMS «Ini•entarizatsiyani tash-
ki1 etish va o‘tkazish
I
1999-y’il I 999-yil
19-oktabr 2-noyabr

BHMS «Kichik tadbirkorlar to- !

monidun soddaliishtirilgan tar-

1999-yil

23-noyabr

2000 yil 2000-yi1

24 yanx'ar

tibda hisob yuritish va

hiso-
N.87

botlar tuzish to‘g’risida»

2002-yil | 2002-yil 20112-y'il

subyektlar moliya-xo‘jalik faoli- yatining buxgalteriya hisobining ! schotlar rejasi va uni qo‘llash bo‘yicha yo‘riqnoma» |

9. sentabr | 23-oktabi

   
   

22 BHMS «Xorijiy valutadagi ak-

tivlar va majburiyatlar hisobi»
2004-y.
23-inart
2904-;
2 l -may

23 Qayta tashliil etishda moliyai iy hisobotni shakllantirish

24 Qaizlar bo‘yicha xarajatlar hiso-
bi

• O‘z1›ekiston Respublikasi Moliya vazirligining 2002-yil I 4-iioyabridagi buy‘- rug‘iga mus'ofiq o‘zgartirishl:ir kiritilgan

  
  

** 1"angi tahrirda tasdiqlangan

14.1.3. Korxonaning hisob siyosati

To’rtinchi pog’otia - korxonaning hisob schoti h 1 — «Hisob siyosati va moliyaviy hisobot» nomli O‘zbekiston Respublikasi buxp-ul- tcriya hisobi milliy standarti (BF1MS)ga. muvofiq hisob siyos‹iti xc‘jalik yurituvchi subyekt rahbari tomonidan baxgalteriya hisobini y-british va moliyaviy hisobotni tayyorlash uchun foydalaniladigan maxsus tamoyillar, qoidalar va amaliy yondashui•lar to‘plamini ifodalaydi.

Shuningdek, xo‘jalik yurituv'chi s-ub)’el:tning hisob siyosati korxona rahbari tomonidan F.• l-BHiVIS asosida tuzilib _. ׺‘J•^lik yurituschi sub)'ektning har xil yillar uciiun taqdim ‹qilingan moliyaviy hisobotlaridagi ko‘rsatkichlar taqqoslaiiux chair haiiida boshqa aloqador BXMSlar asosida shakllantirilgan bo‘1isiii lozim,

Korxonaning hisob yuritish siyosati bosh buxgalter tc•irioiiiilan ishlab chiqiladi va rahbar buyrug‘i bilan tasdiq1:uiadi.

Hisob siyosatining mazmunini ifodnlaydigan ma’1umot manbal quyidagilardan iborat:

• tekshiriladigan korx‹inaning hisob siyosati to‘g‘risida buymq (farmoyish);

  
  

• buKgalteriya hisobining ishchi schotlar rejasi;

  
  

• tasdiqlangan. dastlabki hujjatlar shakllari v'a ichki buxgalteriya hisobotlari shakliaririing to‘yxuti;

  
  

• hujjatlar aylanish reja-grafigi va hisob axborotlariga ishlov berish texnologiyaJari;

  
  

• ayrim ko‘rsatkich1arni hisobga olish bo‘yicha tasdiqlangan uslubiyat va‘ ter:shiriladigan korxona hisob siyosati to‘g‘risidagi buyruqqa boshqa ilovalar;

  
  

• quyidagi masalalami bayon qiladigan (ochib beradigan) tushuntirish xati:

  
  

P Hisob siyosati N.°1 BXMS talablaridan i‹e1ib chiqqan holda

korxona buxgalteriya hisobining ishonchliligini ta’minIashi lozim.
.Y°. 1 BHMS 56-bandiga muv'ofiq hisob siyosati kalender yili davomida o‘zgartiri1maydi. Fa‹jat xo‘jalik yurituvchi subyektni qayta tashkil etilishi (birlashish, bo‘linishi, qo‘shib olish), mulkdorlar aimashishi, O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligi yoki O‘zbekiston Respublikasid buxgalteriyn hisoi›ininig y‘angi usullari ishlab chiqilgan hollarda hi.sob siyosati o’zgartirilishi mumkin. ( 1f•.1 BHMS 56. 1, 56.2, 56.3, 56.4)
Hisob siyosatiga kiritilgan o‘zgartiris1ilar asoslangan bo‘1ishi va
tegishli tartibda rasmiylashtirilishi lozim. (X 1 BHMS 55-bandiga itiux ofiq) G‘zbekiston Respublikasi Qonunchiligining o‘zgarishi bilan bog‘iiq bo‘1magan hisob siyosatidagi o‘zgartirishlar oqibatlari xo‘jalik yurituvchi subyekt tomonidan buxgalteriya hisobining o‘zgartirilgan usullari qo‘1lani1ib boshlanadigan sanaga (oyning birinchi sanasiga) tekshirilgan ma'1•umotlar asosida qiymat ifodasida baholangan bo‘lishi lozim›.
lhsob siyosatida quyidagi masalalar o‘z aksini topishi lozim:
Tashkiliv - texnikaviy masalalar:

• Hujjatlar aylanish qoidalari va reja-grafigi.

  
  

• Ichki hisobot (tarkibi, siiakllari, davriyligi, tuzish va taqdim qilish muddatlari, foydalanuvchilar).

  
  

• Ichki nazorat tizimi (ichki audit xizmati, mutaxassis, shaxsan rahiiarning o‘zi, taftish komissiyasi).

  
  

• Buxgalteriya (yoki irioliya-hisob iiiarkazi) to‘g’risidagi Nizom va buxgalteriya (Mlihl) xodiinlarining xizmat v'•dzifa1ari taqsimoti.

  
  

• Inventarizatsiya o‘tkazis-h tartibi. Uslubiy masalalar:

  
  

• Materiallar haqiqiy’ sarfining normadan clietga chiqishini

  
  

nazorat qilish usullari.

• Umumishlab chiqarish xarajatlari va bc»shqa bilvosita xan- jatlarni taqsimlash tartibi.

  
  

• Davr sarflarini hisobdan o‘chirish tartibi.

  
  

• Tugallanmagan ishlab chiqarishni aniqlash.

  
  

Soliqqa oid masalalar:

• Alohida hisob yuritishni tashlcil etish tartibi (1u‹›liyat turlat i‘

  
  

bo‘yicha, sotilgan tovarlar bo‘j icha, liar xil staxkaiarda fjQ$ sonna-

4. igan, QQS solinmaydigaii s a hokazo).

   
   

   • ijtiirioiy soha oby'ektlariiii hisobga olishni tashkil etish (mulklar imtiyoz berilgan va imtiyoz beriliiiagan ishlab chiqarishcla birga go ›hih ishlatilgan hollarda mulk solig‘i bo'yicha untiy ozga huqu‹j olish uch.un).

     
     

«Hisob siyosati x a moliyaviy hiscibc›t›‹nonili fi°. I BXfi4Sga mux'ofiq xo‘ja1ik yuriti:i chi subyekt tomonidan hisob siyosatini shakllantirisli chog‘ida tanlangan buxgalteriya iris-obi usullari teg hli tasiikiliy-farmoyish hujjatlari rasmiylashtirilgan yildan keYingi y.³lning I-yanvaridan qo‘llaniladi. Hisobot )•ili davoni1‹ta y nngidan taslddl etilgan xo‘jalik yurituvchi suby'cktlar buhdan mustasnodir.

Hisob siyosatida ko’rsaiilgan buxgalteriya hisobini yuritish
qoidalari xo'ja1ik yurituvchi subycktning barcha tarkibiy bo‘linma1arida qo‘l1aniladi(??ixo/i slj›oscitining run/turli, me ’yer.'y- iupiipiy n.›os/ni'/, tarkibi, ishlab chiqish i'a la.s‹liq!‹isli tartibi, o ’zgcirtiris.h /:ii’iti›-Jr mcisalalciri 15-bobcia batafsil bayon pi//uger).

Nazorat savollari

1 . O‘zbekistonda buxgalteriya hisobini me’yoriy-huquqiy tartibga solish tizimi qanday‘/

2. O‘zbekiston Respublikasi «Buxgdlteriya hisobi to‘g'risida»gi qoii³ani- ning mazmuni va ahamiyati nimadan iborat?

   
   

3. Buxgalteriya hisobining milliy standartlari nima v’a uldrning ahami- yati qanday?

   
   

4. Nechta buxgalteriya hisobi milliy standarti mavjuci va ulami qisqac a ta’rif1ang’?

   
   

2. Korx‹ina hisob siyosatining mazmuni nimadan iborat?

   
   

3. Buxgalteriya hisobining uslubiy, tashkiliy va texnik ta’minoti deganda nimani tushunasiz?

   
   

Nazorat testlari

1. Buxgaltei iy'a hisobi to‘g'risidagi qonunga mui o:fig xususiy

kapital:

1. fondlar, rezeo'lar va majburiyatlardan iborat.

   
   

2. ustav fondi va maxsus fondlardan iborat.

   
   

3. ustav kapitati, qo’shilgan kapital, zaxira kapitali va taqsimlanmagan foydadan iborat

   
   

4. maxsus fondlar va rezervlardan tarkib topgan.

   
   

E) asosiy x ositalar va kassadagi pul.

2. Bosh bu xgalterlarning vazifalari va mas’ul1yatlari qaysi hujjatda belgilangan?

A) G‘zbekiston Respublikasida buxgalteriya hisobi va hisoboti

to‘g‘riyidagi Nizom.
B) bos,h buxgalterlarniiig asosiy x azifasi hisob-kitob schotlari ochish va
hisob-kitob muomalalarini hisobga olish.

3. «Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida»gi Qonun.

   
   

4. bosh buxgaJtcrlaming asosiy vazifalari xodimlarning xizmat vazi- falarini va majburiyatlarini taqsimlash, ularning bajarilishini nazorat qilish.

   
   

5. bosh buxgalterlaming asosiy vazifalari bank, moliya, soliq organlari bilan hisob-kitob ishlarini olib borish.

   
   

3. «Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida»gi qonun necha moddadan

iborat?
A) <9
Bj 40
CI 36

4. 24
   

5. 30
   

4. «Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida»gi qonun qachon qabul qilingan?

   
   

AJ 10-vativar 1992-yil

2. 1-s•ntabr 1992-yiI

   
   

367

3. 8-fevral 1996-yil

   
   

4. 4-mart 1994-yil

   
   

5. 30-avgust 1996-yil

   
   

4. «Buzgalterlye hlsobl to‘g'rlslde»gl qonunga muvofiq buxgel- tei•lya hlsoblnlng maqsadl:

   
   

1. axborotdan foydalanuvchilami iqtisodiy qarorlar qabul qilish uchun

   
   

zarur bo‘ladigan axborotlar bilan to'liq, aniq va o‘z vaqtida ta’minlash

2. axborotdan foydalanuvchilami ma'lumotlar bilan ta’minlashga

   
   

C) bosh buxgalterga moliyaviy hisobotlari tuzisl: uchun ma’luinotlarni yetkazib berish

4. korxon:i rahbariyatiga boshcjaruv qarorl:mini qabul qilish uchun zarui ma’1uinot1ami yetkazib berish

   
   

5. korxona i’ahbariyatiga korxona inablag‘lari ustidan iiazcirat o‘matishga yordam berish

   
   

6.