Buxoro davlar universiteti Tabiiy fanlar fakulteti Kimyo kafedrasi

sifatida uchlamchi aminlar bilan galloidalqillar va galloidacillar orasida ZUK hosil bo’lish reaksiyasini (Menshutkin reaksiyasi) keltirish mumkin :


R
I
N - + ClCOR
I
R


R
I
R— N
I
R


0
Ml
C
1
Cl


R


[R3NCI] + RCO


CH 3
I
C6H5 — N - + CICOC 6H5
I
CH3


CH3
I
C6H5 — N -
I
CH3


0
II
C —C6H5=
1
Cl


CH3
+ -
C6H5 — NCl
I
CH3


+ C6H5CO


Bunday inisiator sistemalar yordamida polimerlanish jarayonini 0⁰ C va undan past haroratda yuqori tezlikda olib borish mumkin. Muhitning qutbliligi (dielektrik doimiyligi) ortib borishi bilan inicirlanish reaksiyasi tezligi, polimerlanish tezligi va hosil bo’layotgan polimerning molekulyar massasi ham ortib boradi. Zaryad uzatuvchi komplekslarning hosil bo’lishi muhitning, ya’ni erituvchining elektrik xususiyatlariga ham bog’liq ekan. Radikalli polimerlanish jarayonida reaksiyani faollanish energiyasini qancha bo’lsa, polimerlanish tezligi ham shuncha yuqori bo’ladi. Polimerlanishda reaksiya tezligi ham shuncha yuqori bo’ladi. Polimerlanishda reaksiya tezligining kattaligi ko’pchilik hollarda inisiator miqdoridan olingan kvadrat ildizining qiymatiga tog’ri proporsionaldir. Agar polimerlanish tezligini V_poi bilan belgilasak, u holda V_poi = kV i bu yerda, K- jarayon tezligining doimiyligi; i -inisiator miqdori.
Polimerlanish darajasining qiymati P esa inisiator miqdoridan olingan kvadrat ildizning qiymatiga teskari proporsionaldir:
P = k¹ (4.4)
vi
Agar polimerlanish darajasining o’rtacha qiymati P ma’lum bo’lsa, jarayon tezligini, monomerning polimerlanishi uchun sarf bo’lish miqdori orqali ifodalash mumkin. Demak jarayonning har bir bosqichida hosil bo’layotgan erkin radikal hisobiga X miqdor monomer sarf bo’ladi.