Buxoro davlar universiteti Tabiiy fanlar fakulteti Kimyo kafedrasi

Polimer zanjirining o’sishi monomer molekulasining metall bilan birikishidan boshlanadi.


R'-Me++CH₂=CH


.CH₂—CHMe++CH₂=CH ■


X
► R - CH₂-CH^----CH₂ -CH^----Me+


X


X X
Anion polimerlanish jarayonining umumiy sxemasi ham boshqa turdagi polimerlanish jarayonlari kabi faol markazning hosil bo’lishi (2), zanjirning o’sishi (3), zanjirning uzatilishi (4) va uzilishi(5) kabi reaksiyalardan iborat bo’ladi: ~R+M _► M*
M*_n+M —► M*_n+1 * *
M n+i+L ► Pn+ L
_*
M n+i —► PnRm~
Jarayon davomida makroanion o’sayotgan polimer zanjirining oxirida manfiy zaryadni saqlab keladi, bu makroanion metallning musbat zaryadi bilan ion juftini hosil qiladi. O’sayotgan makromalekula zanjirining uchida joylashgan ion jufti o’z faolligini uzoq vaqtgacha yo’qotmaydi. Polimerlanuvchi sistemada makromolekula zanjirining o’sishi monomerning butun miqdori sarflanib bo’lguncha davom etib, qisqa vaznli yuqori molekulyar birikma hosil bo’ladi.
Bunday polimerlar makromolekulasi zanjirida polimerlanishni davom ettira oladigan juda faol “tirik” monomer bo’g’ini saqlanib qoladi.
Polimer zanjirining o’sish tezligi sistemaning haroratiga va ion juftlarning xarakteriga bog’liq:harorat ortishi bilan zanjirning o’sish tezligi ortib boradi. Makromolekula zanjiri uchidagi juftlar orasidagi bog’ning mustahkamligi ham ion radiusining o’lchami ortishi bilan o’zgarib boradi. Bir so’z bilan aytganda, ion jufti orasidagi bog’ning mustahkamligi metal ionning o’lchami ortishi va erituvchi molekulalarining solvatlanish xossalari o’zgarishi bilan pasayib boradi. Metallortganik birikmalarning ma’lum darajada erituvchi muhitida asotsilanishi tufayli polimerlanish jarayonida zanjirning o’sish tezligi katalizatorning miqdoriga proporsional bo’ladi.
Polimerlanish jarayonining tezligi katalizator tarkibidagi metallning ion radiusi o’lchami kattalashishi bilan ortib boradi. Masalan, dien




uglevodorodlarni litiy ta’sirida (1-4 ta’sirida) o’zarobirkib, hosil bo’layotgan bir juft dimer monomer molekulasi bilan birikib yopiq halqali kompleks birikmaga aylantirish orqali bog’lash mumkin. Anion polimerlanish jarayonida bu kompleks kuchli koordinatsion ta’sirga ega bo’lmaydi. Natijada makromolekula zanjirida tsis-konfigrutsiyali monomer bo’g’inlarining miqdori kamayib, trans- konfigrutsiyali monomer bo’g’inlarining miqdori ortadi.