Buxoro davlat pedagogika instituti ro‘yхаtga olindi: №2023- yil “ ” “tаsdiqlаymаn”

IZOXORIK JARAYON. SHARL QONUNI. O‘zgarmas hajmda gaz holatining 
o‘zgarishi jarayoniga izoxorik jarayon deyiladi. Tajribalar shuni ko‘rsatadiki, izoxorik 
jarayonda gaz bosimi harorat ortishi bilan oshar ekan. Turli gazlarning bosimlarini 
isitilganda o‘lchab, fransuz olimi J. Sharl (1746—1823) 1787-yilda quyidagi 
qonuniyatni o‘rnatdi: o‘zgarmas hajmda gaz bosimi 1 K ga isitilganda Т
0
=273 К 
haroratdagi bosimdan 1/273 qiymatga ortadi. 
Gaz 1 K ga isitilganda bosim qanchaga kattalashishini ko‘rsatuvchi γ koeffisient 
bosimning termik koeffitsiyenti deyiladi: 
1
273
1


K


---

63 
bu yerda р
о
, р lar gazning T
0
va Т haroratlardagi bosimlaridir. 
Bosimning termik koeffitsiyenti γ barcha gazlar uchu bir xil va (1/273) К
-1
ga teng. 
Gazlarning T haroratdagi P bosimini ularning Т
0
haroratdagi P
0 
bosimini bilgan 
holda topish mumkin: 
Р = Р
0
(1+ γ ΔТ).
T
0
=273 К va γ =(1/273) К
-1
ligini hisobga olgan holda, ixtiyoriy haroratdagi 
gazning bosimi Р = Р
0
 γ Т yoki P/P
0
= T/T
0
deyish mumkin.
Doimiy 
hajmda 
gaz 
bosimining 
tempera-turaga 
bog‘liqlik 
grafigi
7-rasmda keltirilgan. 
8-rasmda V, Т koordinatada 
izoxorik jarayon grafigi T o‘qqa 
parallel 
to‘g‘ri 
chiziq 
orqali 
keltirilgan. 
7-rasm 
8-rasm 9-rasm