Buxoro davlat pedagogika instituti ro‘yхаtga olindi: №2023- yil “ ” “tаsdiqlаymаn”

γ 
Gazlar 
 
γ 
He 
Ar 
Ne 
Xe 
1,630 
1,667 
1,642 
1,666 
0
2
 
Н
2
 
СН
4
 
Н
2
0 
1,410 
1,408 
1,32 
1,33 
Tajriba natijalariga binoan bir atomli gazlar uchun γ ning qiymati 1,6 ga, ikki 
atomli gazlar uchun- 1,4 ga va ayrim ko‘p atomli gazlar uchun -1,3 ga yaqin. Bu 
farqning sababini molekulyar-kinetik nazariya tushuntiradi. 
Gaz aralashmalari issiqlik sig‘imi 
Gaz aralashmalari issiqlik sig‘imi uning komponentalari issiqlik sig‘imlari 
yig‘indisi bilan aniqlanadi. Agar aralashma komponentalari soni Z, ular massalari m
1
,
m
2
, ……, m
z
, komponentalar solishtirma issiqlik sig‘mlari mos holda С
ь
С
2
, . . . , С
z
bo‘lsa, u holda tizim issiqlik sig‘imi: 
i
z
i
i
z
z
C
m
C
m
C
m
C
m








1
2
2
1
1
 
(1) 
yig‘indi bilan aniqlanadi.





z
i
i
i
z
i
i
m
C
C
m
1
1
(2) 
bo‘yicha gaz aralashmasi effektiv solishtirma issiqlik sig‘imi
C
: 





z
i
i
z
i
i
i
m
C
m
C
1
1
(3) 
ga teng. (2) va (3) dan ko‘rinib turibdiki, solishtirma effektiv issiqlik sig‘imini, issiqlik 
xossalari bo‘yicha gaz aralashmalari xossalariga ekvivalent bo‘lgan ayrim bir jinsli 
gazlar solishtirma issiqlik sig‘imi kabi qarash mumkin.
Aynan shunday holda effektiv molyar issiqlik sig‘imi tushunchasini kiritish 
mumkin. Agar komponentalar massasi m
ь
m
2
,..., m
z
, ularning molyar massalari µ
1
, 

---

76 
µ
2
,…., µ
z
va ular molyar issiqlik sig‘imlari qiymatlari С
ь
 С
2
, . . . , С
z
bo‘lsa, u holda 
tizimning issiqlik sig‘imi:
i
z
i
i
i
z
z
z
C
m
C
m
C
m
C
m






1
2
2
2
1
1
1
.......




(4) 
yig‘indi bilan aniqlanadi.



i
i
i
i
i
i
i
m
C
C
m


(5) 
ga muvofiq molyar issiqlik sig‘imi C : 



i
i
i
i
i
i
i
m
C
m
C


(6) 
ga teng bo‘ladi.
Shunday qilib, effektiv molyar issiqlik sig‘imi, issiqlik xossalari bo‘yicha gaz 
aralashmalari xossalariga ekvivalent bo‘lgan ayrim bir jinsli gazlar molyar issiqlik 
sig‘imidir. 
Effektiv molyar massa tyshunchasi qo‘llanilganda (4) munosabatni quyidagicha 
yozish mumkin: 





i
i
i
i
i
i
m
C
C
m
(7) 
Suyuq aralashmalar uchun gazlar singari effektiv molyar massani kiritish 
mumkin, biroq ular uchun aralashma komponentalari issiqlik sig‘imlari additivligidan 
kelib chiqib, effektiv issiqlik sig‘imini aniqlash mumkin emas. Bunday aralashmalarda 
kuchli molekulalararo o‘zaro ta’sir tufayli bir komponenta molekulalari harakatini 
boshqa komponenta molekulalari harakatiga bog‘liq emas deb bo‘lmaydi.