Buxoro davlat universiteti pedagogika instituti

bo‘laklarini hamda gap bo‘laklari 
bilan 
aloqaga 
kirishmaydigan 
birliklarni – undalma va kiritma 
(kirish so‘z, kirish birikma, kirish 
gap) larni o‘rganadi. 

---

6 
So‘zlarning egalik, kelishik 
qo‘shimchalarni qabul qilib, 
turlanishini hamda shaxs-son 
qo‘shimchalarini olib tuslanishini 
o‘rganadi. M.: kitobning, kitobni, 
kitobga, kitobda, kitobdan; 
yozyapman, yozyapsan, 
yozyapsan, yozyapti…
Gapning tuzilishiga ko‘ra turlari:
sodda 
gap; 
qo‘shma 
gap; 
murakkab 
qo‘shma 
gaplarni 
o‘rganadi. 
 
MORFOLOGIYA 
So‘zlarning grammatik ma’nolari va ularni ifodalovchi 
grammatik 
shakllarni 
o‘rganuvchi 
tilshunoslik 
bo‘limi 
– 
morfologiyadir. 
Ma’lumki, morfologiya bo‘limi tilimizdagi mavjud so‘zlar 
grammatik, leksik belgilariga ko‘ra so‘z turkumlariga ajratib 
o‘rganadi.
Grammatik belgi. Har bir so‘z ikki xil grammatik belgiga ega 
bo‘ladi. 
Morfologik belgi. So‘zlarning egalik-kelishik qo‘shimchalarini 
qabul qilib turlanishi yoki turlanmasligi; shaxs-son qo‘shimchalarini 
qabul qilib tuslanish-tuslanmasligi morfologik belgi sanaladi. 
Sintaktik belgi. So‘zlarning gap tarkibida so‘z birikmalarini 
hosil qilib kelishi hamda ma’lum bir sintaktik vazifa bajarishi 
sintaktik belgi sanaladi. 
So‘zlarning ma’lum bir so‘roqqa javob bo‘lib, umumiy 
grammatik 
ma’no 
ifodalashiga 
ko‘ra, 
guruhlarga 
ajratilishiga so‘z turkumlari deyiladi. 
Tilimizdagi mavjud so‘zlar quyidagi xususiyatlariga ko‘ra so‘z 
turkumlariga ajratiladi. 
I. Leksik ma’no ifodalash, ifodalamasligiga ko‘ra. 
II. UGMga ko‘ra. 
III.So‘rog‘iga ko‘ra. 
IV.So‘zlarning yasalish bilan bog‘liq xususiyatlari. 
V.Morfologik xususiyatiga ko‘ra. 
VI. So‘zlarning sintaktik belgilariga ko‘ra. 

---

7 
HO‘AT ga mansub so‘zlar yuqoridagi xususiyatlariga ko‘ra uch 
guruh, ayni paytda 12 ta so‘z turkumiga ajratiladi.