Buxoro davlat universiteti pedagogika instituti

 
So‘zning morfologik strukturasi 
 
 
Biz so‘zlarning morfemik bo‘linishi bilan morfologik tuzilishiga 
ko‘ra bo‘linishini farqlashimiz lozim. 
 
So‘zning morfemik bo‘linishi. Ma’lumki, so‘zning morfemik 
bo‘linishida so‘z eng kichik ma’noli qismlarga ajratiladi. So‘z 
tarkibidagi o‘zak va barcha qo‘shimchalarning, vazifasidan qat’i 
nazar, morfemalarga bo‘linishidir. M.: sinf, sinf+dosh, sinf+dosh+lar; 
aql+li, aql+li+roq, suva+q+chi+lik+ni. 
So‘zning morfologik strukturasi. Bunda so‘z tarkibidagi shakl 
yasovchi qo‘shimchalargina ajratiladi xolos, chunki bu qo‘shimchalar 
XGM ifodalaydi. Qiyoslang : 
S
inf, sinfdosh, sinfdosh+lar; aqlli,
aqlli+roq, suvoqchilik+ni. 
Unutmang! So‘zning morfologik strukturasida yasovchi 
qo‘shimcha ajratilmaydi. 
 
So‘z turkumlarida so‘zlarning tuzilishiga ko‘ra turlari 
 
Tilimizdagi mavjud so‘zlar tuzilishiga ko‘ra to‘rt xil bo‘ladi: 
1. Sodda so‘zlar. 3. Qo‘shma so‘zlar. 
2. Juft so‘zlar. 4. Takroriy so‘zlar. 
So‘zning tuzilishiga turini belgilashda ularning o’zagi – asosi 
hamda so‘z yasovchi qo‘shimchalar inobatga olinadi. Shakl yasovchi 

---

15 
qo‘shimchalar so‘zning tuzilishiga ko‘ra turini belgilashda ishtirok 
etmaydi. 
Sodda so‘zlar – faqat bir o’zak (asos)dan iborat so‘zlardir.
Sodda 
so‘zlarning 
morfem tarkibida so‘z yasovchi 
qo‘shimchalar bo‘lishi yoki aksincha bo‘lmasligi mumkin, shuning 
uchun ular tub yasamaligiga, ya’ni tarkibiga ko‘ra ikkiga bo‘linadi: 
1. Tub sodda so‘zlar. 
2. Sodda yasama so‘zlar.
Tub sodda so‘z – tarkibida shakl yasovchi qo‘shimchalar