Buxoro davlat universiteti psixologiya kafedrasi

15-Mavzu: Ijtimoiy psixologiyada ziddiyatlar muammosi (4 soat).

1. 
   O‘zaro ta'sir jarayoning komponentlari.
   
2. 
   O‘zaro ta'sir turlari. Sotsial psixologiyada kooperatsiya va konflikt.
   
3. 
   O‘zaro ta'sirning eksperimental sxemasi.
   

“Fan - amaliyotga!” degan tamoyil bugungi kunda xar kachop- gidan xam dolzarb masalaga aylangan. Chunki yshlarpi mustaki-L davlatimiz ma’naviy negizlarini teran anglashga Urgatish na ularni ma’rifatga chorlash jarayoni kagor tatbikiy nazifalirni amalga oshirishni takozo etadi.

Ilmu-fan tarakkiyotining uzok; davriga nazar tshilasak. olim- lar va tadkikotchilar kuprok nazariy masalalarni xal kilmsh, umumiy konun-koidalarni sharxdash, tushuntirish orkali jampyat va insoniyat tarakkiyoti sabablarini yoritishga urinishlar kuprok uchraydi. Bu xolat pedagogika va psixologiya fanlariga xim teppn- li bulib, ayniksa, vokea-xodisalarning ijtimoiy-psixologik tabiatini urganuvchi ijtimoiy psixologiya bundap istekayu chmas edi. Pekin bugun biz uchun ijtimoiy tarakkiyot va insop tlfpkkuri rivojlanishini tezlashtiruvchi, uning davr va kishilar ruxiga xamoxang tarzda kechishini ta’minlab beruvchi tatbikiy xyeyi-mn- li ishlar va ilmiy izlanishlar zarur. Zero, mamlakatimizda ruy berayotgan tub ijtimoiy-siyosiy isloxotlar aynan shumi talib kilmokda. Bunda e’tiborga loyik dolzarb muammolardap biri yoshlarda yangicha dunyokarashni shakllantirish, ularni yangicha Demokratok munosabatlarga ruxiy jixatdan tayyorlash, faol fuka rol i k pozisiyasini shakllantirish, bunda jamoat tashkilotlarpiing rolini kuchaytirish, psixolog xizmatlarining turli yunalpmish- rini davrga monand tarzda rivojlantirishdir. Bu vazifplarpp ado etishda ijtimoiy psixologiyaning urni va rolini apnklash, tatbikiy izlanishlarni amalga oshirish va ijtimoiy-psixologik amaliyot doirasida ushbu vazifani amalga oshirish yullarshsh topish uchun xozirgi zamon ilstimoiy psixologiyasipipg asosiy tatbikiy yunalishlarini belgilash maksadga muvofik.
X,ozirgi davrda ijtimoiy psixologiyaning dolzarbligi va uning jamiyatdagi sodir bulayotgan barcha jarayonlarga alokador- ligi uning tatbikiy soxalarini doirasini xam kengaytirdi.
Uning asosiy tatbikiy-amaliy soxdlariga sanoat ijtimoiy psixologiyasi, boshsaruv psixologiyasi, osha va nikox borasidagi ijtshyuiy-psixologik ishlar, siyosat va iktisodiyotni takomil- lashtirish muammolari, sonunbuzarlikning oldini olish autiyoji xayda ommaviy axborot vositalari borasidagi amaliy vazifalar kiradi. Barcha amaliy sodalarga xos umumiy xususiyatlar mav- judki, ularga:
a) amaliy psixologik xizmatni bevosita jamiyat talab- exdiyojiga kura tashkil etilishi;
b) tatbidiy ishlar “tili”ning mavjudligi muammosi, ya’ni, professional til(jargon) bilan tadkikot natijalarini bayon etishdagi uygunlik masalasi;
v) amaliy exdiyojlarga monand ilmiy farazlarni ishlab chidish;
g) shartnomalarga mos tarzda buyurtmalarlarni uz muddati va boskichlarda bajarish majburiyati;
d) samaradorlik mezonlarining uziga xosligi, ya’ni, bajarilgan ishga darab samaradorlikni baxolash;
ye) “nazariyotchi” bilan “amaliyotchi” rollarining anik fark- lanishi muammolari kiradi.
Amaliy ijtimoiy psixologiya tugrisida ran ketganda, ku- pincha, “ijtimoiy-psixologik aralashuv” tushunchasi urtaga tusha- di va tabiiy, bunday amaliyotchining ijtimoiy jarayonga aralashu- vi nimalarda kurinadi, degan savol paydo buladi:
a) individning uzgarishi strategiyasida, ya’ni usha tashkilot- dagi uziga xos shaxslarning borligi anidlanadi va ularga ta’sir kilinadi;
b) texnologik tizim uzgaradi, ya’ni ma’lum tashkilot yoki muassasaning tuzilishida uzgarish ruy beradi;
v) ma’lum tipli ma’lumotlarga bogliklik, ya’ni, ma’lumot- larning tashkilot ichida yoki uning atrofida tuplanganligiga boglik xolda natijalarning turlicha kiymatga ega bulishi mumkin;
g) ataylab utkazilgan tadbirlar ta’sirida korxona tarakdayoti uzgarishi mumkin, masalan, rejalashtirish, xodimlar bilan ish- lash sifati, karorlar kabul kilish va dokazo.
Amaliyotda faoliyat kursatayotgan psixolog joylarda uch asosiy funksiyani bajaradi:
1) Ekspert sifatida, ya’ni, bu shunday shaxski, u klient yoki mijoz tomonidan taklif kilinadi. Ular birgalikda biror ijtimoiy-psixologik vaziyatni taxdil kilishadi, xulosalar nati- jasida yangiliklar kiritishadi, ziddiyatli yoki janjalli vaziyat- larda maksadga muvofik tugri xulk shaklini taklif etishadi. Demak, ekspert ishining okibati - xulosa ch i karib, sung tavsiyalar berishdir.