Buxoro davlat universiteti texnologik va professional

Список литературы: 
1. Саттарова Б.Дж. – Учебно-методический комплекс//Инновационные 
технологии в преподавании. 2015-2016. 
2. Саттарова Б.Дж. – Учебно-методический комплекс//Проектирование и 
технологии обучения. 2018-2019. 

---

163 
ТЕХНИКA ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА АХБОРОТ 
ТЕХНОЛОГИЯЛАР ЁРДАМИДА ТАЛАБАЛАРНИНГ КАСБИЙ 
КОМПЕТЕНЦИЯЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ШАРТЛАРИ 
Адилов Бобуржон Бахридин ўғли 
Жиззах политехника институти стажёр-тадқиқотчиси 
Ҳар бир талаба касбий-педагогик тайёргарлик жараёнида ўзини 
келажакдаги 
касбини 
моделлаштириш, 
педагогик 
ижодкорликни 
ривожлантириш, касбий фаолиятга шаклланган тайёргарликнинг умумий 
тузилишини ривожлантириш, ижодий фаолиятга сингдириши керак. 
Етакчи олимлар ушбу концепцияни муҳокама қилаётганда, уни зарурий 
ҳолат ёки етарли бўлмаган шарт сифатида гапиришади. 
Социологик нуқтаи назардан, "шарт" - бу бир қатор объектларнинг 
асосий хусусиятларини белгилайдиган нарса. 
Психологик тадқиқотларда "шахсият ривожланишининг шарти" ва 
"ақлий ривожланиш шартлари" иборалари кўпинча ишлатилади. Бу ерда 
шарт-шароитлар шахснинг таълим олиш ва ривожланиш жараёни содир 
бўладиган муҳитнинг муҳим элементлари; динамикага таъсир қилувчи 
сабаблар ва психологик такомиллаштиришнинг якуний натижалари. 
Бизнинг тадқиқотимизда муҳокама қилинган шартлар ўқув жараёнини 
амалга оширишда юзага келадиган муаммоларни бартараф этишга 
қаратилган. 
Педагогик шароит инсоннинг жисмоний, ахлоқий хулқ-атвори, 
таълими ва тарбиясига таъсир кўрсатадиган ўзига хос иқлим вазифасини 
бажаради. Бундай ҳолда биз психологик ва педагогик омилларнинг ўзаро 
боғлиқлигини назарда тутамиз. 
Хусусан, кўриб чиқилаётган турли хил хусусиятлардан келиб чиққан 
ҳолда, олимлар шартларни маълум гуруҳларга ажратадилар: таъсир доираси, 
таъсир хусусияти ва таъсир объектининг ўзига хос хусусиятлари бўйича. 
Бундан ташқари, шартларнинг биринчи гуруҳи қуйидагиларга 
бўлинади: 
- географик, ижтимоий, маданий таркибий қисмларга қараб ташқи; 
- ўқув материалига, эстетик имкониятларга ва бошқаларга боғлиқ 
бўлган ички. 
Иккинчи гуруҳ шартлари таснифланади: 
- меъёрий-ҳуқуқий базани, оммавий ахборот воситаларини ва 
бошқаларни ўз ичига олган объектив; 
- тизимнинг ишлашига таъсир кўрсатадиган субъектив, педагогик 
фаолият иштирокчиларининг имкониятларини акс эттиради. 
Учинчи гуруҳга қуйидагилар киради: 
- талабаларнинг ижтимоий таркибий қисмига, муассаса жойлашган 
жойига ва унинг моддий таркибий қисмига, ўқув жараёнининг 
жиҳозланишига ва бошқаларга қараб аниқ. 

---

164 
- иқтисодий, географик, моддий, миллий ва бошқаларни ўз ичига олган 
умумий. 
Ўқув жараёнининг ўзи нуқтаи назаридан бизни энг кўп қуйидаги 
шартлар гуруҳларини ажратадиган олимларнинг нуқтаи назари қизиқтиради: 
психологик-педагогик, ташкилий-педагогик ва дидактик. Уларнинг ҳар 
бирини қисқача тавсифлаб, шуни таъкидлашимиз мумкинки, ташкилий ва 
педагогик шартлар - бу таълим муаммоларини муваффақиятли ҳал қилишга 
ёрдам берадиган маълум бир турдаги имкониятлар тизими. Психологик ва 
педагогик шартлар таркибига таълим жараёнининг самарадорлигига ва 
маълум мақсадларга эришиш учун шахсга таъсир қилиш чоралари киради; 
дидактик - прогрессив ўрганишга олиб борадиган зарур воситалар, усуллар 
ва технологиялар тўплами. 
Тадқиқотларда 
"педагогик 
шароитлар" 
тушунчасини 
кўриб 
чиқаётганда, "педагогик шартлар", "ўқитиш самарадорлигини оширишга 
қаратилган чора-тадбирлар тўплами" педагогик шартларни таълим 
жараёнининг муваффақиятга эришишга қаратилган мазмуни, шакллари ва 
усуллари имкониятлари тизими сифатида белгилайди. 
Таҳлил натижаларини умумлаштириб, математик фанларнинг 
материаллари асосида ахборот технологиялар ёрдамида талабаларда касбий 
компетенцияларни шакллантиришнинг назарий моделини ҳисобга олган 
ҳолда, биз педагогик вазифаларни бажариладиган шартлар мажмуи, моҳияти, 
тузилиши ва мазмуни деб тушуниш керак деб ўйлаймиз.
Математик фанларнинг материаллари асосида олий таълим 
муассасалар талабаларида (тармоқлар бўйича) касбий компетенцияларни 
шакллантириш бўйича ёрдам берадиган зарур шарт-шароитларни яратиш 
ушбу комплекснинг энг муҳим жиҳати ҳисобланади. Шунингдек, танланган 
шарт-шароитлар тўпламининг муҳим хусусияти унинг танланган 
ваколатларни шакллантиришни амалиётга йўналтирилган вазифалар асосида 
амалга ошириш қобилиятидир. Бу, ўз навбатида, умуман математик 
фанларни ўрганиш учун мотивацияни оширади.