«Буюк келажагимизни мард ва олийжаноб халқимиз билан бирга қурамиз»

Фантастика чегарасига энг яқин реаллик
Фантастика жанри ўзининг кўплаб мухлисларга эга экани билан ажралиб туради. Нега шундай? Чунки инсонлар фантастик асарларда ўзлари эриша олмайдиган, аммо истайдиган мукаммалликни кўради. Китобхонларнинг изқувар Шерлокка бўлган муҳаббатининг сабаби эса Шерлок ғайриоддий ва иложсиз туюлган, аммо эплаб, бажариш мумкин бўлган ҳаракатларни амалга оширади, ғайритабиийликни табиийлик босқичига туширади. Натижада сиз фантастика эмас, балки фантастика каби кўринган реаллик таъсирига тушиб қоласиз.
Китобхон Шерлокнинг кичик тафсилотлар орқали йирик маълумотларни фош этаётганига қараб, аввалига «бўлиши мумкин эмас», деган фикрга келса, қаҳрамонимиз хулосага етаклаган кичик сабаблар занжирини изоҳлаб берганда китобхон ичида ярқ этиб «ахир, буни мен ҳам аниқласам бўларди!» деган фикр пайдо бўлади. Инсон ўз ҳаёти давомида янгидан янги қобилиятларни эгалласа-да, улар беролган завқ маълум муддат ўтгач ўз кучини йўқотади. Инсонларнинг иложсиз мукаммалликка бўлган мунтазам интилиши эса ҳеч қачон тугамайди. Шерлок образида эса кишиларнинг орзуси бўлган ана шу «мукаммаллик»ни кўриш мумкин.
«Танишув» хикояси Британия армиясида хизмат қилган ва афғон урушида қатнашган доктор Уотсон нафақага чиқиб, ватани Англияга қайтади. Шифокорнинг молиявий вазият жуда аянчли бўлиб, узоқ вақтдан бери дўсти бўлган жаноб Стемфорд унга Бейкер кўчасида уйнинг бир хонасида ижарага туришига ёрдам беради Бейкер кўчасидаги 221 б уйда кекса хоним миссис Ҳудсон томонидан ижарага олинади. Ижарага олинган иккинчи хонани аллақачон бошқа жаноб - сирли жаноб Шерлок Холмс эгаллаган.
Холмс Уотсонда ноаниқ таассурот қолдиради. У қон билан мураккаб кимёвий тажрибалар ўтказади, скрипка чалади, Лондон ахлоқсизлиги ва жиноий қонунларни чуқур билади, лекин шу билан бирга маълум бўлган ҳақиқатлардан тўлиқ бехабарлигини кўрсатади тарих ва фалсафа ҳақида роман, шунингдек, китоблар ўқимайди. Шу билан бирга, жуда ғалати меҳмонлар доимо Холмсга келишади ва унинг столида жирканч кўринишдаги шахсларнинг портретлари бор. Шунинг учун, Уотсон Холмсни жиноят оламига алоқадорликда жиддий гумон қила бошлайди.
Шифокорнинг илтимосига биноан уйида бўлиб ўтадиган бокс мусобақасидаги жангдан сўнг, Уотсоннинг барча қўрқувлари ва шубҳалари йўқ бўлади. Шерлок Холмс шахсий детектив бўлиб чиқади .
Тез орада унинг ҳамроҳи бўлган Холмс ва Уотсон «Мотли тасма иши» ни тергов қилишлари керак. Бирор Эллен Стонер уларнинг олдига келади ва у ўз ҳаёти учун қўрқишини айтади. Икки йил олдин, унинг эгизак синглиси Юлия, тўйидан бир неча кун олдин, ғалати шароитда вафот этган эди, энди Эллен ҳам шундай бўлади, деб қўрқади.
Эллен ва Юлия онасиз, ўгай отаси доктор Гримсби Ройлотт билан Лондон яқинидаги Сток Морин мулкида яшаган . Ўлимидан бир ҳафта олдин, Юлия жим ҳуштак чалишни ва кечаси қандайдир тақиллатишни эшитишни бошлади, ва бир неча кундан сўнг, тўйдан уч кун олдин, у даҳшатли қичқириқ билан бутун уйни уйғотди ва деярли дарҳол ўлди.
Эллен ҳам икки йилдан кейин турмушга чиқади. Уйнинг тўсатдан таъмирланиши туфайли у Юлия вафот этган хонада яшашга мажбур бўлди ва яқинда у тунда ҳуштак чалишни эшитди. Холмс Ройлотт йўқлигида уйни кўздан кечирмоқчи, Элленнинг айтишича, ўгай отаси эртаси куни кечқурун бўлмайди.
Холмс ва Уотсон буталардан паноҳ топишади, ундан Ройлоттнинг уйи яққол кўринади. Кечқурун, Ройлотт кетганда, деразадан Эллен олдиндан келишган сигнал билан, Холмс ва доктор Уотсон уйга кириб, хоналарни кўздан кечиришади. Юлиянинг Элен ҳозир ухлаётган собиқ хонасида улар ғалати нарсаларни кашф этадилар: Эленнинг тўшаги ерга тегади ва қўнғироқнинг осилган шнури ҳеч нарсага боғланмаган. Холмс шнурнинг тепасида, чордоққа чиқмай, балки Элленга туташ хонага, Гримсби Ройлоттнинг ўзи жойлашган ҳаво ўтказгични топади. Холмс ўгай отасининг хонасида кичкина ликопчали сутни топади. Уйда мушук борми, деган саволга Эллендан салбий жавоб олади. Эллен Ройлотт Ҳиндистонда узоқ вақт яшагани у ердан ёввойи хайвонлар олиб келганлиги уйда сиртлон ва бабуин боқишини айтади лекин Холмс ликопчанинг улар учун жуда кичик эканлигини пайқайди.
Холмс ва Уотсон яширинча қизнинг хонасига кириб, эрталабгача шу ерда бўлишади. Ҳуштак ва тақиллатишни эшитиб, Холмс гугуртни уради, илон шнур бўйлаб тушаётганини кўради ва унга таёқ билан қамчи уради. Ғазабланган илон Ройлоттнинг хонасига қайтиб, эгасини тишлаб олади. Маълум бўлишича, опа -сингилларнинг никоҳи ўгай ота учун фойдасиз бўлган, чунки улар айни пайтда вафот этган онасининг меросининг бир қисмини мерос сифатида олишган ва у иккаласини ҳам ўлдириб меросга эга чиқмоқчи бўлган.