Byudjetlashtirish

Byudjetlashtirishning turlari va usullari
Korxonaning umumiy faoliyatini qamrab oluvchi byudjet umumiy (umumiy) byudjetdir. Umumiy byudjetning maqsadi - korxonaning turli bo'limlari (xususiy byudjetlar) smetalari va rejalarini umumlashtirish.
Umumiy byudjet quyidagi qismlardan iborat:
Moliyaviy (asosiy) byudjetlar (foyda va zarar byudjeti (daromadlar va xarajatlar byudjeti), pul oqimlari byudjeti, prognoz qilingan (taxmin qilingan) balans);
Operatsion byudjetlar (sotish byudjeti, to'g'ridan-to'g'ri moddiy xarajatlar byudjeti, boshqaruv xarajatlari byudjeti va boshqalar);
Qo'llab-quvvatlovchi byudjetlar (soliq byudjetlari, kapital (dastlabki) xarajatlar rejasi, kredit rejasi va boshqalar);
Qo'shimcha (maxsus) byudjetlar (foydani taqsimlash byudjetlari, alohida loyihalar va dasturlarning byudjetlari).
Asosiy byudjetlar aslida yuqorida muhokama qilingan barcha boshqaruv vazifalarini bajarish uchun korxonaning moliyaviy holatini boshqarish, biznesning moliyaviy holatini baholash uchun mo'ljallangan. Asosiy byudjetlar menejerlarga kompaniyaning moliyaviy holatini baholash va uning o'zgarishini kuzatib borish, biznesning moliyaviy barqarorligini va loyihaning investitsion jozibadorligini baholash uchun barcha kerakli ma'lumotlarni olish imkoniyatini beradi. Shuning uchun to'liq byudjet tuzish uchun uchta asosiy byudjetni tuzish kerak.
Amaliyot va qo'llab-quvvatlash byudjetlari, asosan, tabiiy shaklda rejalashtirish ko'rsatkichlarini (kg, birlik) xarajatlar bilan bog'lash, asosiy byudjetlarni aniqroq tuzish, asosiy byudjetlarni tuzishda hisobga olinishi kerak bo'lgan eng muhim nisbatlar, cheklashlar va taxminlarni aniqlash uchun kerak. Agar asosiy byudjetlar to'plami majburiy bo'lsa (nafaqat moliyaviy rejalashtirishni, balki umuman kompaniyani moliyaviy boshqarishni jiddiy shakllantirish uchun), operatsion va qo'llab-quvvatlash byudjetlarining tarkibini korxona yoki kompaniya rahbarlari, avvalambor uning oldida turgan maqsad va vazifalar, biznesning o'ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqqan holda belgilashlari mumkin. , shuningdek moliyaviy-iqtisodiy xizmatlar xodimlarining malaka darajasi, korxona yoki kompaniyaning uslubiy, tashkiliy va texnik tayyorgarligi darajasi.
Maxsus byudjetlar (yordamchi va qo'shimcha) maqsadli ko'rsatkichlar va moliyaviy rejalashtirish standartlarini aniqroq aniqlash, mahalliy (mintaqaviy) soliq xususiyatlarini aniqroq hisobga olish uchun zarurdir. Maxsus byudjetlar to'plami, masalan, operatsion byudjetlar, iqtisodiy faoliyatning o'ziga xos xususiyatlariga qarab korxona yoki kompaniya rahbarlari tomonidan mustaqil ravishda belgilanishi mumkin.
Korxonaning faoliyatini taqqoslash va tahlil qilish maqsadlariga qarab, byudjetlar statik (qattiq) va moslashuvchan bo'linadi.
Statik byudjet - bu tashkilotning ma'lum bir faoliyat darajasiga mo'ljallangan byudjeti. Daromadlar va xarajatlar amalga oshirishning bir darajasiga qarab rejalashtirilgan. Umumiy byudjetga kiritilgan barcha byudjetlar statikdir. Statik byudjetni haqiqatda erishilgan natijalar bilan taqqoslashda tashkilot faoliyatining haqiqiy darajasi hisobga olinmaydi, ya'ni. barcha real natijalar, erishilgan savdo hajmidan qat'i nazar, bashorat qilingan natijalar bilan taqqoslanadi.
Moslashuvchan byudjet - bu ma'lum bir ishbilarmonlik darajasi uchun emas, balki uning ma'lum bir doirasi uchun tuziladigan byudjet, ya'ni. savdo hajmining bir nechta muqobil variantlarini taqdim etadi. Amalga oshirishning mumkin bo'lgan har bir darajasi uchun tegishli xarajatlar bu erda aniqlanadi. Moslashuvchan byudjet amalga oshirish darajasidagi o'zgarishlarga qarab xarajatlarning o'zgarishini hisobga oladi va erishilgan natijalarni rejalashtirilgan ko'rsatkichlar bilan taqqoslash uchun dinamik asos hisoblanadi.
Moslashuvchan byudjetlashtirish xarajatlarni o'zgaruvchiga va sobit turlarga ajratishga asoslangan. Agar xarajatlar statik byudjetda rejalashtirilgan bo'lsa, unda ular moslashuvchan byudjetda hisoblanadi. Ideal holatda, xarajatlarning har bir turiga sotilishdagi o'zgarishlarning ta'sirini tahlil qilgandan keyin moslashuvchan byudjet tayyorlanadi.
O'zgaruvchan xarajatlar uchun norma mahsulotning birligi uchun aniqlanadi, ya'ni. muayyan o'zgaruvchan xarajatlar hajmini hisoblash. Ushbu standartlar asosida o'zgaruvchan xarajatlarning umumiy hajmi amalga oshirish darajasiga qarab moslashuvchan byudjetda aniqlanadi.
Ruxsat etilgan xarajatlar ishlab chiqarish va sotish hajmiga bog'liq emas, ularning miqdori ham statik, ham moslashuvchan byudjetlar uchun o'zgarishsiz qoladi.
Moliyaviy hisobotdan farqli o'laroq, byudjet shakllari standartlashtirilmagan. Ularning tuzilishi rejalashtirish ob'ekti, tashkilotning hajmi va ishlab chiquvchilarning malakasi darajasiga bog'liq.
Byudjetlar har yili (oy bo'yicha) va uzluksiz rejalashtirish asosida ishlab chiqilishi mumkin (1-chorakda 2-chorak uchun smeta ko'rib chiqiladi va kelgusi yilning 1-choragi uchun smeta tuziladi, byudjet har yili bir marotaba oldindan rejalashtiriladi).