Cho‘lpon nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi Toshkent — 2019 R. Farmonov, U. Jo‘rayåV, sh. Ergashev jahon tarixi
-mavzu: 1800–1870-YILLARDA KOREYA
Download 7.71 Mb. Pdf ko'rish
|
8-sinf Jahon tarixi (2019)
- Bu sahifa navigatsiya:
- XIX asrning 30–60-yillarida Koreya.
- Suv tashuvchilar Koreya. XIX asr
|
29-mavzu: 1800–1870-YILLARDA KOREYA
XIX asr boshlarida hokimiyatdan siqib chiqarilgan asilzodalar hukmron guruhga qarshi jangga hozirlanar edi. Li hukmron sulolasiga qarshi boy zamindor Xon Gyon Ne boshchiligidagi eng yirik qurolli qo‘zg‘olon bo‘lib o‘tdi. Ular dastlab erishgan bir qator muvaf- faqiyatlariga qaramasdan, oxir-oqibatda mag‘lubiyatga uchrab, shaf- qatsiz jazolandi. Asirga olingan Xon Gyon Ne qatl etildi. Isyonning http://eduportal.uz 139 bostirilishi mamlakatda noroziliklarni to‘xtata olmadi. 1813-yili Jejudo orolida dehqonlar va baliqchilarning qo‘zg‘oloni bo‘lib o‘tdi. Keyin bir qator qurg‘oqchilik yillari keldi, ularda ochlikdan va kasalliklardan ko‘plab odamlar qirilib ketdi. Li Son Ge qachon li sulolasiga asos solgan edi? Koreyani ochlik va vabo epidemiyasi qamrab oldi. Shaharlarda ochlarning bir qator isyonlari ro‘y berdi. XIX asrning 30–60-yillarida Koreya. XIX asrdan koreys ja- miyatining barcha tizimlaridagi inqiroz yanada keskinlashdi. Ichki siyosiy ziddiyatlar tufayli zaiflashgan li sulolasi tanazzulga yuz tutdi. Ana shunday paytda mamlakatga Koreyani chet davlatlar uchun ochish va uni mustamlakaga aylantirishga intilayotgan kapitalistik davlatlar xavf solayotgan edi. Bu xavf dastlab yevropalik xristian mis- sionerlarining faolligi oshganligi bilan ifodalandi. 1831-yili Rim papasi Koreya yepiskopligi tuzilganligini e’lon qildi. 1832-yili Koreya qirg‘oqlari yaqinida paydo bo‘lgan kema Bu- yuk Britaniya nomidan savdo munosabatlari o‘rnatishni taklif qildi, lekin rad javobini oldi. Bu orada xristian cherkovi missionerlari vakillari Koreyaga yashirin kirib kelib, o‘z faoliyatlarini olib borayot- gan edilar. Ular, asosan, fransuz missionerlari edi. Bu missioner- Suv tashuvchilar Koreya. XIX asr http://eduportal.uz 140 larning xristian dinini qabul qilgan koreyslar bilan birga qatl etilishi Koreyaga fransuz harbiy kemalari yuborilishi uchun bahona bo‘ldi. Harbiy kuchlarga tayangan fransuzlar missionerlarning o‘limi uchun tovon sifatida Koreya portlarining ochilishini talab qildilar. Biroq tashrif muvaffaqiyatsiz bo‘ldi – ikkita kema Koreya qirg‘oqlari yaqi- nida sayozlikka o‘tirib qoldi. Xitoyning chet davlatlar uchun zo‘ravonlik bilan «ochilishi» va manjurlarning qudratli G‘arb davlatlariga taslim bo‘lishi Koreyaning hukmron doiralariga juda katta ta’sir ko‘rsatdi. Seullik hukmdorlar mamlakatni tashqi dunyodan yana ham qattiqroq va yana ham to‘- laroq ajratib qo‘yish yo‘liga o‘tdilar. 1831-yili ... 1832-yili ... Li sulolasi tanazzulining sabablari – bu ... XIX asrning o‘rtalarida Koreyadagi ichki vaziyat xalq g‘azabining oshib borishi bilan xarakterlanadi. Missionerlardan biri o‘z yashirin xabarida: «Kichik bir uchqun shunday yong‘in keltirib chiqarishi mumkinki, uning oqibatlarini, hatto hisobga olib ham bo‘lmaydi», deya yozgandi. Ocharchilik ahvolni yanada og‘irlashtirib yubordi. Dehqonlarning ko‘plab qo‘zg‘olonlari ko‘tarildi, biroq ularning hammasi hukumat tomonidan shafqatsizlik bilan bostirildi. Bu orada kapitalistik davlat- larning Koreyaga bosimi ham kuchaydi. Ayniqsa, amerikaliklar bir necha bor Koreya portlarini o‘zlari uchun «ochishga» va teng bo‘lma- gan shartnomalar tuzishga urinib ko‘rdilar. Lekin ularning barcha urinishlari koreyslarning qattiq qarshiligiga uchradi va amalga oshmadi. 1863-yili 12 yoshli Li Sze Xvan Qirol Kojon nomi bilan taxtga o‘tqazildi. Hokimiyatni vaqtincha tevongun (hokim) bo‘lgan uning otasi Li Xa In egallab oldi. Òevongun eng muhim davlat lavozimlariga o‘z odamlarini qo‘yib olgan noron (oqsoqollar) asilzodalar partiyasi- ning zo‘ravonligiga chek qo‘ydi. U, hatto dvoryan bo‘lmagan qatlam- lar – savdogarlar, o‘ziga to‘q mayda yer egalarining ayrim vakillariga ham davlat xizmatiga kirish imkoniyatini yaratdi. Koreyaning ilgari hal qiluvchi ta’sirga ega bo‘lgan asilzodalarining qudrati bir qadar zaiflashdi. Oddiy kishilar to‘laydigan harbiy soliq barcha qatlamlar uchun majburiy uy boshi solig‘i bilan almashtirildi. Asilzodalar va oddiy http://eduportal.uz 141 xalqni «tenglashtirish» maqsadida xalq uchun qora rangli oyoq kiyim kiyish taqiqlandi. Yangi podsholikning obro‘yini oshirish uchun te- vongun XVI asrda yaponlar bosqini paytida yonib ketgan Kyonbokkun saroyini tikladi. Download 7.71 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|