Chor Rossiyasining Turkiston o`lkasi boyliklariga munosabati va uning salbiy oqibatlari

Ikkinchidan, Rossiya imperiyasi о`lkani Turkiston general-gubernatorligi, Buxoro amirligi va Xiva xonligidan iborat uch qismga bо`lib, tub aholi birligi va siyosiy qudratini sindirish yо`lida barcha vositalardan foydalandi. Ming yillardan beri davom etib avloddan-avlodga о`tib kelayotgan milliy davlatchilik va qadriyatlarni yо`q qilishga qaratilgan chora-tadbirlarni ishga soldi.

Rossiyaning Turkistondagi agrar siyosati о`zida metropoliya dvoryan pomeshchiklari va burjuaziyaning iqtisodiy va siyosiy manfaatlarini yaqqol gavdalantirdi. Bu siyosatning bosh maqsadi о`lkani imperiya sanoatining xom-ashyo makoniga aylantirish edi.

Imperiya ikki hukmron sinf manfaatlarini kо`zlab ish tutdi. Agrar siyosatda dvoryanlar talabiga kо`ra Turkiston xalqining tegishli yerlarini zо`rlik bilan tortib olish va rus posyolkalarini barpo etdi. Burjuaziyaning talabiga kо`ra esa, qishloqlarda paxta yakkahokimligini о`rnatish uchun barcha zarur chora-tadbirlarni amalga oshirdi.

Imperiyaning kо`chirish siyosati, о`lka aholisini yersizlanishini kuchaytirdi. Rus unsurining esa moddiy va siyosiy jihatdan nufuzini oshirdi.

Agrar siyosat imperiyaning harbiy, ijtimoiy va iqtisodiy siyosatining uzviy qismiga aylantirdi. Amalga oshirilgan iqtisodiy siyosat yer-suvni, yaylovlarni, barcha tabiiy boylikni chor hukumati qо`lda jamladi. Ular mо`may daromad manbaiga aylandi.

Uchinchidan, Metropoliya o`lkani xomashyo makoniga aylantirib, paxtachilik, ipakchilik, qorako`lchilik va boshqa muhim xomashyo mahsulotlari yetishtirish tarmoqlariga katta e`tibor berdi. Sanoat qurilish sohasida chorizm metropoliya burjuaziyasi manfaatlariga asos xomashyoni dastlabki ishlovchi korxonalar qurilishini quvvatlab, о`lkada qayta ishlash, tayyor mahsulotlar ishlab chiqarish sanoati rivojiga tо`sqinlik qilib keldi.

Rossiyaning mustamlakachilik siyosati Turkistonni rus tovarlari sotiladigan, tayyor mahsulotlar xarid qiluvchi bozorga aylantirdi. Bu esa mahalliy hunarmandchiligini inqiroziga olib kelib, yagona milliy bozorning rivojlanishiga yо`l bermadi.

Tо`rtinchidan, Imperial mustamlakachilik siyosati xalq maorifi va madaniy hayotida ham о`z aksini topdi. U maktab va madrasalar faoliyatiga deyarli e`tibor bermadi, aksincha ularning rivojlanishiga tо`sqinlik qildi. Asosiy e`tibor о`lkada ruslashtirishga xizmat qiluvchi rus-tuzem maktablari tarmog`ini yuzaga keltirishga qaratildi.

Xullas, mustabid tuzum sharoitida ham Turkistonliklarning erkinlikka, taraqqiyoti va istiqlolga bo`lgan azaliy intiqlik kayfiyati so`nmadi. Xalqimizning yuragiga о`rnashgan mustaqillik va ozodlik tuyg`usi tobora qudratli kuchga aylanib bordi va natijada О`zbekiston istiqloli tantanasi uchun mustahkam zamin hozirladi.

Tavsiyalar

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. 
   Karimov I.A. О`zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida. T.: 2011.
   
2. 
   Karimov I.A. Yuksak ma`naviyat – yengilmas kuch. T.: “Ma`naviyat”, 2008 y.
   
3. 
   Karimov I.A. О`zbekiston XXI asr bо`sag`asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. T.: О`zbekiston”, 1997 y.
   
4. 
   Karimov I.A. Tarixiy xotirasiz kelajak yо`q. T.:1998.
   
5. 
   Azizxо`jayev A. Davlatchilik va ma`naviyat. T.:1992.
   
6. 
   Ziyoyev H. Turkistonda Rossiya tajovuzi va hukmronligiga qarshi kurash. T.: “Sharq”, 1998.
   
7. 
   Alimova D. Turkiston birligi va mustaqilligi uchun kurash sahifalari. T.: Fan”, 1996.
   
8. 
   Bakirov F. Chor Turkiston sud, sharoit va odat. T.:1966.
   
9. 
   Bobobekov X.N. Qо`qon tarixi. T.: “Fan”, 1996.
   
10. 
    Ziyoyev H. Chorizm va paxta yakkahokimligi. T.: 1992.
    
11. 
    Ziyoyev H. Istiqlol – ma`naviyat negizi. T.:1999.
    
12. 
    Karimov SH., Shamsutdinov R. Turkiston Rusiya bosqini davrida. Andijon., 1999.
    
13. 
    Qosimov B. Jadidchilik. T.:1990 y.
    
14. 
    Rahimov J. О`zbekiston tarixini о`rganishda arxiv manbalaridan foydalanish. T.: “О`qituvchi”, 1995.
    
15. 
    Rasulov B.M. Turkiston madrasalari //Fan va turmush//. 1996.
    
16. 
    Soatov S. O`rta Osiyoning Rossiyaga qo`shib olinishi va uning progressiv ahamiyati. T.:1996.
    
17. 
    О`zbekiston tarixi. A.Asqarov tahr. T.: “О`qituvchi”, 1996.
    
18. 
    О`zbekistonning yangi tarixi. Turkiston Chor Rossiyasi mustamlakachiligi davrida. T. “Sharq”, 2000.
    
19. 
    Mustabid tuzumning О`zbekiston milliy boyliklarini talash siyosati: tarix shohidligi va saboqlari. T.: “Sharq”, 2000.
    
20. 
    Ibrat. Farg`ona tarixi. T.: “Meros”, 1991.
    
21. 
    Xorazm tarixi. Urganch, 1997.
    
22. 
    Sharofiddin Ali Yazdiy. Zafarnoma. T.:1997.
    
23. 
    www.ziyonet.uz
    
24. 
    www.google.ru
    
25. 
    www.ref.uz
    

ILOVALAR


Rossiya imperatori Aleksandr II


Turkiston general gubernatori F.Kaufman

Muhammad Ali Sobir о`g`li

Dukchi Eshon

1 Karimov I.A. O‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida: xavfsizlikka tahdid, barkamollik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. T.: “O‘zbekiston”, 1997 y. 31-bet.

1 Ziyoyev H. Turkistonda Rossiya tajovuzi va hukmronligiga qarshi kurash. T.: “Sharq”, 1998 y.

2 O‘zbekistonning yangi tarixi. Turkiston Chor Rossiyasi mustamlakachiligi davrida. T.: “Sharq”, 2000 y.

1 Ibrat. Farg‘ona tarixi. T.: “Meros”, 1991 y.

1 Mustabid tuzimning O‘zbekiston milliy boyliklarini talash siyosati: tarix shohidligi va saboqlari. T.: Sharq”, 2000 y. 25-b.

1 O‘zbekistonning yangi tarixi. Turkiston chor mustamlakachiligi davrida. T.: “Sharq”, 2000 y. 55-b.

2 Mustabid tuzumning O‘zbekiston milliy boyliklarini talash siyosati: tarix shohidligi va saboqlari. T.: “Sharq”, 2000. 10-b.

1 Mustabid tuzumning O‘zbekiston milliy boyliklarini talash siyosati: tarix shohidligi va saboqlari. T.: “Sharq”, 2000. 11-b.