D. A. Nabiyeva, H. R. Zokirova O‘zbek tili fonetikasi


Download 1.31 Mb.
Pdf ko'rish
bet44/75
Sana02.11.2023
Hajmi1.31 Mb.
#1739637
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   75
Bog'liq
2.10. ozbek tili fonetikasi

Diftonglashgan unlilar. So‘z boshida diftonglashgan e, o, ɵ, unlilari 
quyidagicha transkripsiya qilinadi: 
1) diftonglashishning maksimal darajasi - ye yoki ieuo kabi ifodalanadi
masalan, qipchoq yeshki, Yɵlsa, YɵttY, Yɵsha // adabiy orfografik. echki, o‘lsa, 
o‘tdi, o‘sha; 
2) diftonglashishning susayishi (kuchsizlanishi) - (y)e yoki (y)e; (Y)ɵ, (u)o 
kabi ifodalanadi, masalan, qipchoq (Y)ɵz, (Y)ɵttүz, (u)ɵt, (i)et // adabiy orfografik. 
o‘z, o‘ttiz, o‘t, et. 
iy, qy, Yv, uv tipidagi diftongsimon tovush birikmalari ba’zi o‘zbek 
shevalarida i, ы, u tovushlarining cho‘ziq varianti (i:, ы:, u:) kabi eshitilsa ham, 
ko‘pchilik o‘zbek shevalarida fonetik jihatdan diftong xarakteridagi ayrim tovush 
bo‘lmay, balki ikki mustaqil tovushdan iborat bo‘lgan tovushlar birikmasidir. 
Masalan, qipchoq, kiydiki:di, oquvoqu:, bilYv bilY:. 
Undoshlar. Transkripsiyada b, d, z, m, n, p, r, s, t, sh undoshlari o‘z holicha 
ishlatiladi. Qolgan belgilar quyidagi maonoda qo‘llanadi: 
v - lab-lab v. Lab-tish v undoshi uchrab qolsa, alohida izohlash zarur. 
y - ruscha y ga nisbatan siqiqroq talaffuz qilinadigan tovush. Nemis tilidagi j 
undoshiga to‘g‘ri keladi. 
g‘ - chuqur til orqa, frikativ (sirg‘aluvchi) tovush. 
g‘
,
- chuqur til orqa, portlovchi tovush, g‘ fonemasining kombinator varianti. 
g - sayoz til orqa, portlovchi tovush. 
gґ- g dan ko‘ra sayozroq tovush, yumshoq g. 
g

- til orqa sirg‘aluvchi tovush. 
j - ruscha j ga mos keladigan tovush. 
dj - affrikat (qorishiq) tovush. 
q - chuqur til orqa, portlovchi tovush. 

Download 1.31 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   75




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling