D. K. S. Makdonald. Termoelektrik hodisalar negiziga kirish

3.5. Xulosalar

Oxirgi jumlada paydo bo'lgan "odatda" so'zi aslida sudralishning ba'zi bir murakkabligini ta'kidlaydi. Umuman olganda, sudralish va uning ta'siri haqida, keng ma'noda fikr yuritar ekanmiz, hech bo'lmaganda, yaxshi ishlangan panjarali tebranish spektriga ega bo'lgan izotropik erkin elektron modelini tasavvur qilishimiz kerak. Biroq, agar ushbu taxminlarning birortasidan (yoki ikkalasidan) chetlanishlar metallda etarlicha aniqlangan bo'lsa, muammoni batafsil tahlil qilish muqarrar bo'ladi va buning uchun nufuzli matn egalariga murojaat qilishimiz kerak (masalan, Ziman, 1960; shuningdek, Baylin, 1960).

102-bet.

Yarimo'tkazgichlarda sudralish termoelektrini tahlil qilishda ham qiyin va qiziqarli savollar paydo bo'lishi mumkin (masalan, Herringga 1958, qarang,). Amaliy nuqtai nazardan, kengaytirilgan tahlilga bo'lgan ehtiyoj, shubhasiz, juda zerikarli bo'lishi mumkin, ammo boshqa tomondan, termoEYuK qattiq jismning asosiy parametrlariga juda sezgir tarzda bog'liq bo'lishi juda qiziq va murakkabdir. Xususan, metalldagi "normal" va "Umklap" elektron-fonon o'zaro ta'sirlari S_g ga teskari bo’lgan parmetrlarning tarkibiy qismlarini qo'shishi mumkinligini yana bir bor ta'kidlashimiz kerak. Agar elektr va issiqlik qarshiligi kabi termodinamik jihatdan qaytarib bo'lmaydigan jarayonlarga e'tibor bermasak, u holda to'qnashuvlarning turli guruhlarining har biri qarshiliklarga doimo bir xil belgi (ijobiy) komponentlarini qo'shishi kerak. Boshqa tomondan, termoelektrning teskari jihati bu cheklovni olib tashlaydi va, albatta, har xil turdagi o'zaro ta'sirlar qarshilik holatlarida yuzaga kelishi mumkin bo'lganidan ko'ra keskinroq namoyon bo'lish imkoniyatini beradi. Bu, shuningdek, 2-bobning oxirida muhokama qilingan vaziyatni eslatadi, unda o'tish elementlarining kichik foizi juda past haroratlarda metallarda ham qarshilik, ham termoelektrik anomaliyalarni keltirib chiqarishi mumkinligini ko'rdik, lekin termoEYuKning anomal harakati ko'pincha elektr qarshiligidagi mos keladigan anomaliyalarga qaraganda ancha keskin va sezilarli bo'ladi. Bundan tashqari, belgining o'zgarishi, albatta, termoEYuKda sodir bo'lishi mumkin, bu dominant tarqalish mexanizmidagi ba’zi bir o'zgarishlarni ko'rsatadi.
Har xil sochilish mexanizmlari termoEYuKga qanday ta'sir qilishi mumkinligi haqidagi nazariya ma'lum bir tushunchaga erishilgunga qadar, faqatgina aytish mumkinki (va aytilgan) termoEYuKning kattalik va harorat bo'yicha ajoyib o'zgarishlari ko'pincha juda hayratlanarli edi.
Biroq, hali o'rganish kerak bo'lgan ko'p narsalar bo’lishiga qaramay, hozirda tushunilayotgan turli xil o'zaro ta'sirlarga termoEYuKning o’ta sezgirligi, ayniqsa, qattiq jismlarda tarqalishi haqidagi tushunchamizni yaxshilash uchun juda foydalidir.

103-bet.

4.