D. K. S. Makdonald. Termoelektrik hodisalar negiziga kirish

Mundarija


1. Umumiy yondashuv
1.1. Kirish
1.2. Zeebek va Pelte
1.3. Kelvin (yoki Tomson) formulalari
1.4. Tomson issiqligi va TermoEDS
1.5. Termoelektrik xossalarning qiymatlarini baholash
1.5.1. Metallar
1.5.6. Yarimoʼtkazgichlar
1.6. Muvozanatsiz yoki fononlarni sudrash effekti
1.7.Nomukammallik va elektronlarning tarqalish taʼsiri
2. Bolsman tenglamasi va elektronlarning sochilishi
2.1. Drude-Lorents modeli
2.2. Bolsman tenglamasi
2.3. Sochilish masalasi
2.3.1.Fononlarning sudrashi
2.3.2. Yuqori temperatura
2.3.3. Toza metallarda past temperaturalar
2.3.4. “Normal” kiritmalarda elektronlar sochilishi
2.3.5. “Nonormal” kiritmalarda sochilishi: “gigant” TermoEYuK
2.4. Xulosalar
3. Fononlarning sudrashi va “sochilishi”
3.1. Аsosiy xossalari
3.2. Fononlarni sudrashdan kelib chiqqan termoEYuK
3.3. Oʼta past temperaturalarda fononlarning sudralishi va sochilishi
3.4. Yuqori temperaturalarda sudlalishi
3.5. Xulosalar
4. Yakuniy turfa fikrlar
4.1. Bittadan ortiq hissa qoʼshilganda termoelektrik hodisalar
4.1.1. Elektronlar sochilishining bir necha turi taʼsirida natijaviy S
4.1.2. S_e va S_dlarni qoʼshilishi
4.1.3. Ikkizonalik model
4.2. Termoelektrik sovutish haqida baʼzi izohlar
4.2.1. Past temperaturalarda model muammosi
Аdabiyot
Koʼrsatkich
I Умумий ёндашув


1.1. Кириш
Электр ўтказгичларнинг хоссаларини ўрганишнинг икки йўли бор: биз ўтказгичга электр майдони, температуралар градиенти ёки икковини бир йўла таъсир қилдириб, қандай ҳодиса юз беришини кузатишимиз мумкин. Агар биз фақат электр майдонини таъсир қилдирсак, натижада электр токи ҳосил бўлади ва ток зичлигининг электр майдонига нисбати (температура градиенти бўлмаганда) материалнинг электр ўтказувчанлигини (σ) беради. Иккинчи томондан, биз темпуратура градиенти таъсирида ҳосил бўладиган иссиқлик оқимини (электр токи йўк бўлганда) ўлчашимиз мумкин (материални ҳар томондан изоляция қилиб); бунда иссиқлик оқимининг температура градиентига нисбати материалнинг иссиқлик ўтказувчанлигини (κ) беради. Бу иккала тушунча ўзаро жуда яқин бўлиб, умуман олганда уларнинг қай бири (σ) (κ)қўлимиздаги материалнинг асосий хоссаси эканлигини ажратиш қийин эмасга ўхшаб кўринади. Шунга кўра (σ) ва (κ)ни ўлчаш учун экспериментал қурилма яратиш мумкин, ва биз, масалан, мис, кумуш ёки натрийнинг электр ва иссиқлик ўтказувчанлигини аниқлай оламиз.
Экспериментал нуқтаи назардан электр ўтказувчанлик деярли юз йил мобайнида ва яқин кунларгача жуда кўп ўрганиб келинган. Жуда паст температураларда (1° К – суюқ гелий 4,2°Кда қайнайди) ўтказилган тажрибалар электр ўтказувчанлик ва ўтказгичларнинг хоссаларининг кўп жиҳатларини тушунишимизда ўта сермаҳсул бўлди. Иссиқлик ўтказувчанликка қизиқиш аввалига унчалик кучли бўлмаган (қисман уни ўлчаш бирмунча қийин бўлгани сабаб), аммо охириги йигирма йил ичида кескин кучайди. Устига устак, изоляторлар учун иссиқлик ўтказувчанлик ўлчанадиган фойдали ва сермаълумот хосса бўлиб қолмоқда, шу билан бирга, албатта ҳар қандай идеал изоляторда иссиқлик ўтказувчанлик нолга тенг бўлади.

I Umumiy yondashuv