D tojiboyeva, A. Yo‘ldoshev maxsus fanlarni o'qitish metodikasi

§. Ta’lim texnologiyasida dars o‘tish metodlarining tutgan о‘mi

Tn'llm tcxnolugiynslnl o'quv jarayonign joriy etishning dolzarb- llgl quyltlngl /nnirlyntdnn kelib chiqadl:

• 
  (JjjImiI t|llli)gni) Kadrlar tayyorlash milliy dasturida kti'/liiiigim maqsad - va/ilalarni amalga oshirish, ijtimoiy-siyosiy Imyolda ongli ravishda qatnnsha oladigan, ijtimoiy jarayonlarga faol ta'sir eta oladigan, mamlakat taqdiriga javobgar bo'la oladigan, mas’uliyatni his etadigan, mustaqil va erkin flkrlovchi shaxsni shakllantirish.
  
• 
  Jahon talablari darajasida raqobatbardosh mutaxassis kadrlar tayyorlash.
  
• 
  Bozor talablariga tezda moslashish.
  
• 
  Bozor iqtisodiyotiga noaniqlik doimiy yo'ldosh, qaror qabul qilish ning turli variantlari mavjud va risk bilan bog'liq. Har bir ki­shi vaziyatdan kelib chiqib, mustaqil ravishda eng kam talafot kelti- radigan qaror qabul qilishni o'rganishi.
  
• 
  Axborotlar nihoyatda ko'p va xilma-xil, o'qituvchi qanchalik bilimdon va mahoratli bo'lmasin, ularni barcha zarurlarini dars jarayonida o'quvchi, talabaga yetkazib beraolmaydi. Yagona to'g'ri yo'l ularning o'zini faolligini oshirish, muntazam ravishda o'z ustida mustaqil ishlashlarini ta’minlashga o'rgatishdir. Ko'p yillik tajriba orqali ilg'or pedagog olimlar bu maqsadga ta’lim texnolo- giyasi orqali erishish mumkinligini isbotladilar.
  

Ta’lim texnologiyasi o'z ichiga:

1. 
   0‘quv predmeti, har bir o‘rganiladigan mavzu bo'yicha maqsad-vazifalar va ularning ro‘yxatini ishlab chiqish.
   
2. 
   0‘quv maqsadiga erishish yo‘llarini — metodlarini tanlash, ishlab chiqish.
   
3. 
   Qo'yilgan maqsadni amalga oshirish va uni qay darajada bajarilganini nazorat qilish uchun topshiriqlar tayyorlash va na- zoratni amalga oshirish.
   
4. 
   Erishilgan natijani baholash.
   

1. 
   xususiy o‘quv maqsad-vazifalarni qayta ko‘rib chiqish va tuzatishlar kiritish;
   
2. 
   nazorat natijalarini tahlil qilish, muvofiq ravishda tuzatish­lar kiritish kabilarni oladi.
   

Ko'p hollarda metodikani ta’lim texnologiyasi, usulni metodlar bilan aralashtirib yuboriladi. Shu bois, bu tushunchalarga aniqlik kiritish zarur. Metodika, ilgarigi bobda aytganimizdek o'quv jarayo­nini tashkil etish va o'tkazish bo'yicha tavsiyalar majmuasi bo'lib, qanday, qay tarzda, nimalar yordamida o'qitishni o'rgatadi.
Ta’lim texnologiyasi esa qo'yilgan maqsadni amalga oshirish va natijasini ma’lum darajada kafolatlash uchun turli metodlar va vosi­talar orqali o‘qitish jarayonini o‘zaro bog'liq qismlarini bir butun qilib birlashtirish va ma’lum tartib, tizim asosida izchil, mantiqiy ketma-ketlikda bajarishni ko'zda tutadi.
Metodika tushunchasi usul, metod tushunchalarini qamrab oladi. Usul va metod tushunchalari o'zaro bog'liq. Metod usulga nisbatan juda keng ma’noga ega. Metodning o'zi bir necha usul- larni o'z ichiga qamrab olishi mumkin. Shu bilan birga, metod usul sifatida, usul metod sifatida ham namoyon bo'lishi mumkin.
Usul — bu metodning bir unsuri, uning tarkibiy qismi, bir martalik faoliyat, metoddagi alohida bir tashlangan qadam.
O'qitish metodi — murakkab, ko'p o'lchovli, serqirra tushun- cha, agar biz uni fazoviy modelini chizishni uddalaganimizda, qar- shimizda qirralari ko'zni qamashtiradigan va rang-barang tovla- nadigan ajoyib billur namoyon bo'lardi.
0‘qitish texnologiyasi va me- _T „ . , . . _t .
todifcanmg asosiy farqlari ..T^a, ^,m ° ««
jihatlan bilan metodikadan
farqlanib, eng awalo, dars jarayonini bir butun holda konstruktiv qurilishini ifodalaydi. Qo'yilgan maqsadga kora butun dars jarayo­nini bosqichma-bosqich bajariladigan ishlar loyihalashtiriladi.

• 
  Qanday o‘qitish kerak? degan savolga o‘qitish texnologiyasida salmoqli qo‘shimcha bilan qanday qilib ko‘zlangan natijaga erish- gan holda o'qitish kerak, o'quv jarayonini qanday tashkil etish kerak? degan nuqtayi nazardan yondashiladi.
  
• 
  Aniq sharoitdan kelib chiqib, taxminiy emas, kafolatlangan, aniq natijaga erishish mo'ljallangan pedagogik jarayon loyiha- lashtiriladi va uni amalga oshirishga yo'naltiriladi.
  
• 
  Erishilgan natijani takrorlash mumkinligi bilan farqlanadi.
  
• 
  04]uvchi talabaga yo'naltirilgan va ularning o'qishdagi mu- vaflaqiyati o'z faoJiyati evaziga ta’minlanadi.
  
• 
  O'qituvchi eksperiment emas, aniq belgilangan natija uchun harakat qiladi. Qo'yilgan maqsadni yaratilgan sharoit va belgilangan vaqtda amalga oshirishga shubha qoldirmaslikka asoslangan o'qitish modeliga tayanadi.
  
• 
  Kutiladigan natijaga aniq o'quv maqsadi qo'yilib, pedagogik va/.ilalar belgilanganda va o'quv jarayonini tashkil etishda zarur shnroit yarutUganda erishiladi.
  

O'qitish metodlari, bu - pedagogik texnologiyaning nerv lomlrlnrl, clumki, qo'yilgan maqsadni qanday amalga oshirish, qiiiiilny iliitljiign erishish ayiian qaysi metodni qay tarzda qo'llash lirtiiula liilabalai' bilimining nazoratiga bog'liqdir. Nazorat ham me- todga tayanadi.
Ta’lim texnologiyasida ishlab chiqarish natijasi, «mahsuloti», ya'ni ma’lum malakaga ega bo'lgan mutaxassis tayyorlash uchun ko'riladigan uslubiy tadbirlar majmuasi, boshqacha qilib aytganda, maqsad qo'yish va unga qanday tarzda erishish ko'rsatiladi. Uni umumiy tarzda 63-betdagi chizma orqali ifodalash mumkin.
Ta’lim mazmuni o'z ichiga:

• 
  ta’lim standartlari;
  
• 
  o'quv rejasi;
  
• 
  o'quv dasturi;
  
• 
  o'quv adabiyotlari oladi.
  

Pedagogik texnologiyaning komponentlari va dars jarayonini tashkil etishning mazmuni quyidagi chizmalarda ko'rsatilgan.