Дарслик мбх doc

11.2. Asosiy vositalarni turkumlash va baholash 
Asosiy vositalarni guruhlarga ajratishda asosiy e’tibor ularning natural-
moddiy tarkibiga qaratiladi. Mehnat vositalarining bu turi natural-moddiy tarkibi 
bo‘yicha quyidagi turkumlarga ajratiladi (1-rasm). 
Yerni obodonlashtirish - yerni obodonlashtirish uchun sarf sifatida yerni 
yangidan o‘zlashtirish, uning unumdorligini oshirish, turli transport vositalariga 
o‘tish va to‘xtash joylarini barpo etish, to‘siqlar va obodonlashtirishning boshqa 
turlari qiymati bilan yer maydonini obodonlashtirishga taalluqli xarajatlar ham 
hisoblanadi. 
Binolar - asosiy konstruktiv qismlari jihatidan devorlar va tomga ega bo‘lib, 
ishlab chiqarish binolari, tsexlar, ustaxonalar, boshqarma binosi, omborxonalar, 
turar-joy binolari va boshqa ishlab chiqarish, ma’muriy-xo‘jalik va ijtimoiy-
maishiymaqsadlarda 
foydalaniladigan 
obyektlar 
hisoblanadi. 
Binolardan 
foydalanishda zarur bo‘ladigan ularning ichidagi kommunikatsiya vositalari 
(isitish, yoritish, shamollatish, suv-gaz ta’minoti tizimi, elektr quvvati uzatuvchi va 
yorituvchi elektr simlarining ichki tarmog‘i, ichki telefon va signalizatsiya 
vositalari, yukko‘targichlar va lift xo‘jaligi) ham binolar tarkibiga kiritiladi. 
Inshootlar mehnat jarayoni va uning natijalarini o‘zgartirmagan holda ishlab 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

350 
chiqarish jarayonlarining texnikaviy yoki umumiy vazifalarini bajarishga sharoit 
yaratishda xizmat qiladigan yoki turli noishlab chiqarish vazifalarini o‘taydigan 
obyektlar hisoblanib, inshootlar sifatida neft va gaz quduqlari, shaxta yo‘llari, 
avtomobil yo‘llari, yo‘laklar, ko‘priklar, estakadalar, tunnellar, ko‘cha yoritish 
chiroqlari, plyajlar, to‘g‘onlar va boshqalar hisobga olinadi.