Davlat budjeti siyosati. Aholining ijtimoiy qatlami,mamlakat hududlari iqtisodiyoti Mundarija: Kirish I bob. Davlat budjeti siyosati. Aholining ijtimoiy qatlami,mamlakat hududlari iqtisodiyoti Asosiy qism

Davlat byudjetida soliq daromadlarining tutgan o‘rni va
soliqqa kirmaydigan daromadlar
Byudjet daromadlari soliq va soliqdan tashqari manbalardan shakllanadi. Soliqdan olinadigan daromadlarning asosiy manbalari- bu yangidan yaratilgan qiymat va uning dastlabki qayta taqsimlanishi natijasida olingan daromadlari, shuningdek jamg‘armalardir.
Soliqdan tashqari daromadlar yo davlatning o‘z iqtisodiy faoliyati yoki ilgari olingan daromadlarni byudjet tizimining darajalari bo‘yicha qayta taqsimlanishi natijasida yuzaga keladi va byudjet shakllanishida ishtirok etadi. Soliqlar fiskal (xazinani to‘ldirish) va rag‘batlantiruvchilik vazifalarini bajargan holda yagona byudjet jarayonida muhim rol o‘ynaydi.
Soliqlar bir qancha belgilar orqali amalga oshiriladi. Ularga quyidagilar kiradi: soliqlarni undirish, soliqka tortish ob’ekti, ular tushum bo‘ladigan byudjetlar darajasi.
Undirish shakllariga ko‘ra soliqlar to‘g‘ri(bevosita) va egri (bilvosita) soliqlarga bo‘linadi.
Soliqlar ahamiyatiga ko‘ra ikkiga bo‘linadi :

• 
  Umumdavlat soliqlari.
  
• 
  Mahalliy soliqlar .
  
• 
  Umumdavlat soliqlari markaziy hokimiyat organlari byudjetiga,
  
• 
  Maxalliy soliqlar esa mahalliy byudjetga tushiriladi.
  

	Umumdavlat soliqlari		Maxalliy soliq va yig‘imlar
1	YUridik shaxslar daromad (foyda) solig‘i	1	Mol-mulk solig‘i
2	Jismoniy shaxslar daromad solig‘i	2	Er solig‘i
3	Qo‘shilgan qiymat solig‘i	3	YAgona soliq
4	Aksiz solig‘i	4	Infratuzilmani rivojlantirish solig‘i
5.	Er osti boyliklaridan foydalanish solig‘i	5	J/sh transport yokilg‘isi uchun iste’mol solig‘i .
6	Suv resurslaridan foydalanish solig‘i	6	J/sh chetdan tovar olib kelganligi uchun yagona boj to‘lovi
7	Savdo va umumiy ovqatlanish tashkilotlaridan yagona soliq to‘lovi.	7	Alohida tovarlarni turlarini sotish litsenziya to‘lovi.
8	Bojxona boji	8	Ishbilarmonlik bilan shug‘ullanuvchi yuridik va j/sh ro‘yhatdan o‘tkazish yig‘imi.
9	Davlat boji
10	Qimmatli qog‘ozlarni ro‘yhatdan o‘tkazish yig‘imi.

Soliqka tortish usuli: tushunchasi mavjud bo‘lib, u soliq bazasining o‘zgarishiga qarab soliq stavkasi o‘zgarib boradi . Xozirda soliq stavkasini belgilashda to‘rt usuldan foydalaniladi.

• 
  Teng;
  
• 
  Proporsional;
  
• 
  Progressiv;
  
• 
  Regressiv.