Давранов қ. ҚИшлоқ ХЎжалик

Биринчи, дастлабки (юқишдан олдинги) муносабат;
Иккинчи, тугунаклар морфогенези;
Учинчи, эндосимбионтлар тараққиётининг бошқарилиши;
Тўртинчи, тугунакларнинг азотфиксация аъзоси сифатида фаолият 
кўрсатишини ўз ичига олади. 
Юқорида кўрсатиб ўтилган жараёнларнинг барчаси бактериялар 
томонидан ҳам, хўжайин-ўсимлик томонидан ҳам қатъий назорат остида 
туради. 
Дастлабки (юқишдан олдинги сигнал) ўзаро муносабатлар 
 
Ҳар қандай симбиотик муносабатларда ҳамкорлар ўртасида молекуляр 
сигналлар алмашинуви содир бўлади. Симбиознинг бошланғич босқичларидаги 
сигнал организмларнинг эркин ҳолатидан симбиотик муносабатга ўтишларини 
таъминлайди, бироз кейинги боқичларда эса -метаболитик ва морфогенетик 
жараёнлар симбиознинг фаолият кўрсатишини таъминлайди.
Сигналлар кўпинча нишон-генлар транскрипцияси ва трансляцияси 
даражасида фаолият кўрсатади, бу эса симбиозни юксак организм генлари 
дифференциал экспрессиясини ўрганиш учун жуда қулай моделга айлантиради. 
 
 
 
 

---

66
3-жадвал. 
Тугунак бактериялар ва дуккакли ўсимликлар муносабатларининг 
спецификлиги 
Бактериялар 
Ўсимликлар 
R.meliloti, 
Medicaga 
(беда), 
Melilotus 
(қашқарбеда), Trigonella (йўнғичқа) 
R.leguminasarum bv.trifolii 
Trifolium (себарга) 
R.leguminasarum bv.viceae 
Pisum (рус нўхат, оқбурчоқ), Vicia 
(вика), Lathyrus (нўхатак), Lens (ясмиқ) 
R.leguminasarum bv phaseoli 
(R.etli), R. tropici 
Phaseolus (ловия) 
R.galegae