Давранов қ. ҚИшлоқ ХЎжалик

Bac.cereus га яқиндир. Шунинг учун улар бир гуруҳга бирлаштирилади. 
Сунъий яратилган муҳитда ва хашорат ичида яхши ривожланади. 
Bacillus thuringiensis га қизиқиш йилдан йилга ортмоқда, чунки бактерия 
жуда кўп муҳим хусусиятларга эга: тез кўпаяди; жуда кўплаб озиқа 
муҳитларида спора ҳосил қилади; вегетатив ўсиши тугагандан сўнг, фақат 
спора ҳосил қилибгина қолмасдан, зараркунанда хашоратларни нобуд 
қиладиган асосий қурол
кристалл ҳолдаги эндотоксин ҳам синтез қилади. 
Бу бактериянинг айрим штаммлари кристалл ҳолдаги эндотоксиндан 
ташқари ўзининг ўсадиган муҳитига юқори ҳароратга чидамли 
экзотоксин ва 
ферментлар чиқаради. Булар ҳашоратлар учун ўта зарарлидир. 
Бу бактерия турли хил технологик монупуляцияларга чидамли, 
сепарацияга, вакуум-буғлатишга, қуритишнинг турли хил усулларига, субстрат-
ташувчилар (бактерияни ўзига бириктириб турувчи восита) билан 
аралаштиришга ва бошқаларга қулайдир. Қуритилган ҳолатда тайёр препарат 
ўзининг дастлабки хусусиятини йўқотмасдан бир неча йилларгача (1
10 
йилларгача) яхши сақланади.
Bacillus thuringiensis нинг ҳамма кўрсатилган сифатлари уни 
ўсимликларни зарарли ҳашоратлардан сақлаш воситаси сифатида биринчи 
ўринга чиқарди.
Энтомопатоген бактерияларда вирулентлик ва фермент фаоллигининг 
боғлиқлиги ва штаммнинг юқори вирулентликка эга бўлишида С-фосфалипаза 
ферменти алоҳида ўрин тутиши аниқланган.
Bac.thuringiensis бактериясининг махсус С фосфалипаза билан патогенлик 
хусусияти 
орасидаги 
боғлиқлиги 
ўрганилган 
ва 
С-фосфолипаза 
Bac.thuringiensis бактерияларининг энтомоцид таъсирида асосий фактор 
ҳисобланади деган хулосага келинган. Бу ҳақда Болгариялик олимлар А.Иванов 
ва бошқалар (1990) ўз тадқиқотларида Bac. thuringiensis бактерияларининг С-
фосфолипаза ажратиши, унинг специфик хусусияти ва n-нитрофенил-
фосфорилхолинни гидролизлаши ва энтомопатоген хусусияти тўғрисида 
маълумот беришган. 
экзотоксин- бу токсиннинг табиати ҳозиргача тўлиқ аниқланмаган. Бу 
токсин entomocidus культурасида учрайди (Bac.thuringiensis VI серотип).