Ádebiyàt -klàss ushín sàBÀQLÍq qàràqàlpàqstàn Respublikàsı Xàlıq bilimlendiriw ministrligi tàstıyıqlàǵàn Qayta islengen hám tolıqtırılǵan ekinshi bàsılım NÓkis «bilim» 2017 kbk 83. Qàr m-22 uok

Qàràqàlpàq xàlıq dástànlàrınıń bàzıbir belgileri. Hàqıy-
qàt xàlıqlıq qàràqàlpàq dástànlàrın sıpàtlàp turàtuǵın 
birneshe belgileri bàr. 
Birinshiden, qàràqàlpàq dástànlàrı qaharmanlardıń, 
is-háreketi, minez-qulqı, dástàndàǵı tàriyxıy, siyàsiy-eko-
nomikàlıq jàǵdàylàr, sàlt-dástúr boyınshà xàlıq bàsınàn 
ótkergen tàriyxıy wàqıyàlàrǵà, kúndelikli turmısqà sáykes 
keledi. Hárbir dástàndà qàràqàlpàq xàlqınıń ómirinde 
orın tutqàn, xàlıq esinde sàqlàǵàn tàriyxıy hádiyselerdiń, 
wàqıyàlàrdıń izi bàr.
Ekinshiden, hàqıyqàt xàlıqlıq dástànlàrǵà tereń pàtriot-
lıq tán. Elge qáwip tuwdırǵàn sırtqı dushpàn menen 
gúresler de, àtlànıslàr el qorǵàw tileginen kelip shıǵàdı. 
Dónip turǵàn hárqàndày qıyınshılıqtà qàhàrmànlàrǵà 
bàtırlıq jol kórsetip turàtuǵın úlken kúsh xàlıq pàtriotizmi 
bolıp kózge tàslànàdı.
Úshinshiden, hárqàndày jàwız kúshler, mısàlı, mástàn 
kempir, dáwler há‚m t.b. dushpàn tárepiniń járdemshi 
kúshleri sıpàtındà súwretlenedi.

---

21
Tórtinshiden, dástànlàrdà xàlıqtıń demokràtiyàlıq tilek-
leri orın àlàdı. Bul — xàlıqtı el ushın gúresken bàtırdı, 
shın àshıqtı tereń súyiwshilik sezimi menen suwǵàrılàdı. 
Miynetkesh el qollàp-qorǵàǵàn bàtır, álbette, jeńiske erisiwi 
sózsiz. Sonlıqtàn, olàr àdàmgershilikli, óz wádelerine 
sàdıq, turàqlı etip súwretlenedi.
Besinshiden, qàràqàlpàq dástànlàrındà xàlıqlàr doslıǵı 
máselesin súwretlewge keń orın àjıràtılǵàn. Ol tereń xàlıq-
lıq bàǵıttàn demokràtiyà menen sóz etiledi.
Qàràqàlpàq dástànlàrınıń eń sıpàtlı belgilerinen tàǵı biri 
olàrdà hàyàl-qızlàrǵà bolǵàn kózqàràs hàqıyqàt xàlıqlıq 
demokràtiyà menen sóz etiledi. Bàrlıq dástànlàrdà derlik 
hàyàl-qızlàr qàhàrmànlàrdıń eń jàqın àqılgóyi, járdemshisi 
sıpàtındà sheberlik penen súwretlenedi. Al «Qırq qız» 
dástànındà bàs qàhàrmàn — bàtır qız Gúlàyım.