endi har bir adabiy turga mansub adabiy asarlarga ko'proq xos bo'lgan
(ya’ni belgilovchi bo'lmagan) xususiyatlar haqida ham to'xtalish
mumkin.
F.pik. lirik va dramatik asarlar o'zlarining nutqiy shakllanishi
jihatidan bir-biridan farqlanadi. Lirik asarlar, ma’lumki, asosan tizma
(she’riy) nutq shaklida mavjud. Ayni paytda, sochma(nasriy) nutq
shaklida yozilgan lirik asarlar borligini ham unutmaslik kerak. Masalan,
Cho'lpon, Fitrat, Mirtemir, I.G'afurov singari ijodkorlaming nasriy
she’rlari (ular «mansuralar», «sochma» atamalari bilan ham
yuritiladi) adabiyot ixlosmandlariga yaxshi tanish. Shuningdek,
adabiyotimizda nasriy yo'lda yozilgan lirik dostonlar ham mavjud
bo'lib, ularga Cho'lponning «Oktyabr qizi», A.A’zamning «O'zim
bilan o'zim» singari asarlarini misol qilib keltirish mumkin. Epik
asarlar asosan sochma nutq shaklida yaratiladi. Shu bilan birga,
adabiyotimizda she’riy yo‘lda yozilgan epik asarlar ham ancha keng
tarqalgan. Masalan, B.Boyqobilovning «Kun va tun» she’riy qissasi,
H.Sharipovning «Bir savol», Muhammad Alining «Boqiy dunyo»
she’riy romanlari she’riy yo'lda bitilgan epik asarlardir.
Turli adabiy turga mansub asarlar o‘zaro badiiy vaqt hissi nuqtai
nazaridan ham farqlidir. Masalan, lirik asarlar «hozir ko‘ngildan
kechayotgan» his-tuyg‘ulami tasvirlashi bilan xarakterlanadi. Deylik,
A.Navoiyning «Kelmadi» radifli g‘azali yozilganiga 500 yildan ziyod
vaqt bo'ldi. Shunga qaramay, uni o‘qigan she’rxonda lirik qahramon
kechinmalari ayni hozir ko‘nglidan kechayotgandek tuyuladi, g‘azalni
qachon o‘qishidan qat’i nazar, o ‘quvchi lirik qahramon
kechinmalarini u bilan birga «hozir» ko‘nglidan kechiradi. Demak,
Do'stlaringiz bilan baham: |