Dilmurod quronov a d a b iy o t s h u n o s L ik k a k ir ish oliy va o ‘rta maxsus ta'lim vazirligi


nihoyalanganida banddagi tugallanganlikni his qiladi. Ya’ni qofiyalanish


Download 3.09 Mb.
Pdf ko'rish
bet105/181
Sana23.09.2023
Hajmi3.09 Mb.
#1685579
1   ...   101   102   103   104   105   106   107   108   ...   181
Bog'liq
1b0e79145e1d2c06c937d2f1838d8a77 ADABIYOTSHUNOSLIKKA KIRISH

nihoyalanganida banddagi tugallanganlikni his qiladi. Ya’ni qofiyalanish 
tartibi, bir tarafdan, she’r ritmining his qilinishiga, ikkinchi tarafdan, 
mazmun va ritmning uyg'unlashuviga, o'quvchi tasawurida yaxlit birlik 
hosil qilishiga yordam beruvchi vosita ekan.
She’riy nutqning tuzilishida undagi o'ziga xos gap qurilishining 
juda katta xizmati borki, uning musiqiyligi, hissiy to'yintirilganligi, 
ta’sirdorligi ko'p jihatdan she’riy sintaksis hisobiga ta’minlanadi. 
Sintaktik sathdagi normadan og'ishlar ko'proq she’riy nutqqa xos 
hodisa sanaladi, shu bois ham adabiyotshunoslikda «poetik sintaksis» 
degan maxsus tushuncha mavjud.
She’r sintaksisiga xos normadan og'ishning eng keng tarqalgan 
ko'rinishi — inversiyadir. Inversiya she’riy nutqda gap bo'laklari 
tartibining o'zgartirilishidir. Gap bo'laklari tartibining o'zgarishi ma’no 
urg'usi tushayotgan so'zni ta’kidlab ko'rsatish, uni misradagi urg'uli 
pozitsiya - ko'proq misra oxiriga surish imkonini beradi. Masalan, 
A.Oripovning:


Ulug‘vor bir qudrat bilan 
Chayqaladi cho‘ng dengiz -
satrlari normadan og‘ish boMmagan holda «Cho‘ng dengiz 
ulug‘vor qudrat bilan chayqaladi» tarzida berilishi kerak. Inversiya 
hodisasining yuz berishi natijasida «qudrat bilan» so‘z qo‘shilmasi va 
«dengiz» misralarda urg'uli pozitsiyaga chiqariladi, ayni shu so‘zlarga 
ma’no urg‘usining tushishi muallif ijodiy niyatiga, she’r mazmuni 
va emotsional tonalligiga muvofiq keladi. She’ming keyingi satrlari:
Qancha ogMr xarsang toshlar 
Tubda unga cho‘kkan tiz,-
inversiyaning bundan boshqa funksiyalari ham borligini ko'rsatadi. 
Odatdagi tartibda bu misralar «Tubda unga qancha ogMr toshlar tiz 

Download 3.09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   101   102   103   104   105   106   107   108   ...   181




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling